Mobbing algısı ile motivasyon ilişkisi: Erzurum ve Ankara illerinde bazı kamu ve özel kurum çalışanları üzerine bir araştırma

Abstract

Bu araştırmanın odak noktası kamu ve özel sektör çalışanlarının işyerlerindeki mobbing (psikolojik taciz) algı düzeylerini tespit etmek; görev yaptıkları kamu ve özel kurumlardaki motivasyonları üzerine etkilerinin olup olmadığını yaş, ünvan, medeni durum, cinsiyet ve çalışma süresi değişkenlerine bağlı olan etkilerini incelemektir. Ayrıca araştırma, kamu ve özel kurumlar arasında çalışan odaklı kültüre sahip örgütlerde, olumlu insani ilişkilerin oluşturulmasında etkili bir değişken olarak mobbingi analiz ederek, mevcut psikolojik taciz durumlarında, yöneticilerin çalışanların gerçek durumun farkında olmasını, iş ortamında karşılaşılan sorunlara, önyargısız, yapıcı, duyarlı ve çözüm üretici yaklaşmalar sağlaması bakımından önemlidir. Araştırmanın amacı doğrultusunda 21 soruluk olumsuz davranışlar ölçeği bulunmaktadır. Olumsuz davranışlar ölçeği Cemaloğlu (2007) tarafından üç ayrı dil uzmanından yardım alınarak Türkçe'ye çevrilerek kullanılmıştır. Çalışanların motivasyon düzeylerini ölçmek için 16 soruluk bir motivasyon ölçeğinden yararlanılmıştır. Motivasyon Kaynakları Envanteri:1998 yılında J.E.Barbuto ve R.W.Scholl tarafından geliştirilmiştir. Envanter önce 78 maddelik ölçek şeklinde hazırlanmış, sonra uzmanlarca teorik tanımlara uygunluğu, aşırılıkları incelenmiş ve daha kısa hale getirilmiştir. Hinkin ve Schriesheim tarafından geçerlilik, güvenilirlik çalışması yapılmıştır. Necla Dölek tarafından Türkçe'ye çevrilmiş ve Türk toplumuna uygulanmıştır. 2000 yılında İsmail Atalay, Güngör Oral, Mehtap Köktürk, Ömer Sağdullah ve Oya Özçelik tarafından geçerlilik güvenilirlik çalışması yapılmıştır. Söz konusu çalışmaya göreölçeğin güvenilirliğini ifade eden coronbach alpha katsayısı 0,84 bulunmuş ve ölçeğin güvenilir olduğu kanaatine varılmıştır. Bu araştırmanın çalışma evrenini; özel sektör ve kamu kurumlarında görev yapan yönetici ve çalışanlarının, Ankara ilinde, 155 Devlet Hava Meydanları Genel Müdürlüğü Çalışanı, 151 Tümaş çalışanı, 77 Uzaltaş çalışanı, 71 Özel Veni Vici Hastanesi çalışanı, Erzurum ilinde, Karayolları İl Müdürlüğünde 98 çalışan ile birlikte, 253 kamu çalışanı ve 299 özel sektör çalışanı olmak üzere toplamda 552 kişi çalışma evrenini oluşturmaktadır. Bu araştırmanın toplamda 552 kişilik çalışma evrenine tam sayım yöntemi uygulanmıştır. Yapılan anket çalışmasında elde edilen veriler SPSS 13.0 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Yapılan anket çalışmasında elde edilen veriler SPSS 13.0 istatistik programı yardımıyla analiz edilmiş ve değerlendirilmiştir. Çalışanların iş hayatında maruz kaldıkları olumsuz davranışlar düzeyinin motivasyonlarına nasıl bir etki yaptığını ölçtüğümüz korelasyon analizleri sonuçlarına göre; çalışanlar iş yaşamlarında çok düşük bir düzeyde olumsuz davranışlarla karşılaştıklarını belirtmişler ve buna paralel olarak da olumsuz davranışların motivasyona etki düzeyi çok düşük çıkmıştır. Araştırmaya katılan çalışanların iş ortamındaki motivasyon düzeyleri hem genelde hem de motivasyon ölçeğinin alt boyutlarında orta düzeyde görülmektedir. Sadece içsel benlik boyutunda çalışanların motivasyon düzeyleri 5,29 ortalama ile orta düzeyin üzerinde çıkmıştır. Buna göre çalışanlar yeteneklerine uygun bir işte çalışmakla daha yüksek motivasyona sahip olduklarını belirtmişlerdir. Bu bağlamda çalışanlar iş yaşamlarında onları küçük düşürecek, psikolojik yönden etkileyecek düzeyde olumsuz davranışlara maruz kalmayıp, daha dolaylı olumsuz davranışlarla da nadiren karşılaştıklarını düşünmektedirler. Bu da onların işleriyle ilgili motivasyon düzeylerini hemen hemen hiç etkilememektedir.

The focus of this study is to determine the mobbing perception level of the public and private sector employees at their work places; to examine if it has any effects on their motivation at public and private institutions where they work, and the effects depending on the variables of age, title, marital status, gender and working hours. By analyzing the mobbing as an efficient variable in constituting positive human affairs at the organizations having the employee oriented culture among public and private institutions, the study is also important in regard to the executives being aware of the actual state of the employees in cases of current psychological harassment, and that it provides unbiased, constructive, sensitive and solution oriented approaches to the problems encountered in the work environment. In accordance with the purpose of the study, there is a negative behaviors scale of 21 questions. By Cemaloğlu (2007), the negative behaviors scale has been translated in Turkish with the help of three different language experts and used. To measure the motivation levels of the employees, a motivation scale of 16 questions has been employed. The Motivation Sources Inventory: was developed by J.E.Barbuto and R.W.Scholl in 1998. The inventory was prepared as a scale with 78 items; then, its coherence with the theoretical terms and its excessed parts were observed and shortened by experts. By Hinkin and Schriesheim, a validity and reliability study has been conducted. It was translated into Turkish and applied to the Turkish society by Necla Dölek. In 2000, a validity and reliability study was conducted by İsmail Atalay, Güngör Oral, Mehtap Köktürk, Ömer Sağdullah and Oya Özçelik. According to the study in question, the coronbach alpha coefficient indicating the reliability of the scale has been found 0,84 and the scale was found reliable. The target population of this study consists of 552 people in total, 253 public sector employees and 299 private sector employees, which are, in Ankara city, 155 employees from General Directorate of State Airports, 151 employees from Tümaş, 77 employees from Uzaltaş, 71 employees from Private Veni Vici Hospital, and 98 employees from Erzurum City Directorate of Highways. Complete counting method has been used on the target population of 522 people of this study. The data acquired from the survey study conducted has been analyzed and evaluated by means of SPSS 13.0 statistics program. According to the correlation analyses results where we have measured what kind of effect the negative behavior level that the employees were exposed to had on their motivation, the employees have stated that they had encountered a very small amount of negative behaviors, and accordingly, the effect of negative behaviors on their motivation has been found very little. The motivation level in the work environments, of the employees participating the study, seems to be average both in general and sub-dimensions of the motivation scale. Only in the inner-self dimension, the motivation level of employees have been found above the medium-level with a 5.29 average. Accordingly, the employees have stated that they had higher motivation for working at a job befitting their talents. In this context, the employees think that they are not exposed to negative behaviors on a level that might humiliate them and affect psychologically in their work life, and that they rarely encounter with more indirect negative behaviors. This has hardly any effect on their motivation levels regarding their jobs.