Biyoloji öğretiminde, ders kitapları en sık kullanılan öğretim materyallerinden birisidir. Fakat bu konuda yapılan araştırmalar biyoloji ders kitaplarının içerik ve tasarım bakımından henüz istenilen seviyede olmadığını göstermektedir. Biyoloji ders kitaplarında yaygın olarak kullanılan resim ve şekillerin birçok hatalar içerdiği ve bu hataların öğrencilerde yanılgılara sebep olduğu bilinmektedir. Laboratuvar, teknoloji ve materyal kullanımının eksikliği nedeniyle, öğrenciler ve öğretmenlerin ders kitaplarına olan aşırı bağımlılığı dikkate alındığında kitap analizi araştırmalarının önemi daha da artmaktadır. Ders kitabı yazarları genellikle okuyucu ile açık bir iletişime girmek ve metin içeriklerinin okuyucu tarafından doğru bir biçimde anlaşılmasını sağlamak için çeşitli stratejiler kullanırlar. Bu çalışmanın temel amacı, lise 1 biyoloji ders kitaplarındaki soru stilleri, terimlerin sunuluş biçimleri, şekil çeşitleri, pratik etkinlikler ve okunabilirlik gibi özellikleri göz önüne alarak iletişim stratejilerinin doğasını incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, Milli Eğitim Bakanlığının lise 1. sınıflarda okutulmak üzere önerdiği üç adet biyoloji ders kitabı temin edilmiş ve inceleme bu kitaplar üzerinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada Soyibo'nun (1996) geliştirmiş olduğu teknik modifiye edilmiş ve bu tekniğe göre her kitap soru sitilleri, terimlerin sunuluş biçimleri, şekil çeşitleri, pratik etkinlikler ve okunabilirlik özellikleri bakımından incelenmiştir. Sonuçlar lise 1 biyoloji ders kitaplarında en çok yoklama sorularının kullanıldığını, biyolojik terimlerin çoğunun açıklandığını ve bu açıklamanın genellikle terimlerle birlikte yapıldığını göstermektedir. Şekil çeşitlerine bakıldığında diyagramlar ve fotoğrafların daha sık kullanıldığı, fakat bir kitapta etiketsiz diyagramlara sıkça rastlandığı görülmüştür. Pratik etkinliklerden ise öğrencilerin bireysel yeteneklerini ön plana çıkartan ve alan çalışması gerektiren özel pratik etkinliklerin sık kullanıldığı belirlenmiştir. Ayrıca, lise biyoloji ders kitaplarının okunabilirliğinin ölçülmesinde Flesh-Kincaid ve Guinning formüllerinin (Soyibo 1996) Türkçe'nin dil yapısından dolayı uygun olmadığı, Sönmez formülünün (Sönmez 2003) ise Türkçe metinlerin okunabilirliğinin ölçülmesinde doğru sonuç verdiği gözlenmiştir. Sonuçlar literatür bilgisi ile karşılaştırılmış ve öneriler geliştirilmiştir.
Textbooks are one of the most used teaching materials in teaching biology. But the researches made about this topic shows that biology textbooks haven?t been on an intended level yet, on account of content and planning. It is known that the illustrations and shapes commonly used in biology textbooks have lots of mistakes and these mistakes cause delusions on students. In view of the fact that deep dependence of teachers and students to the textbooks, because of the deficiency of using of labs, technology and materials the importance of researches of textbook analysis has risen. Textbook writers use various strategies generally to make a clear communication with the reader and to provide the text contents to be understood correctly by the reader. The fundamental goal of this study is investigating the nature of communication strategies in view of the fact that specialties in high school biology 1 textbooks such as question styles, the mode of presenting terms, types of illustrations, practical activities and readability. In accordance with this goal, three textbooks that the Ministry of Education proposes to be instructed in first class of high schools have been assured and investigation has been carried out on these textbooks. In this study the technic that Soyibo (1996) improved has been modified and in respect of this technic every textbook has been observed on account of question styles, the mode of presenting terms, types of illustrations, practical activities and readability. The results show that the probing questions have been commonly used in high school biology 1 textbooks; most of the terms have been defined as soon as they are introduced in the texts. When the types of illustrations are looked, one can see that diagrams and photographs are used more often, but unlabelled diagrams are commonly met in one of the textbooks. It is determined that special practical activities that are needed province study and make the individual abilities of students distinctive have been commonly used. Besides, it is observed that Flesh-Kincaid and Guinning formulas (Soyibo 1996) aren?t suitable on evaluating the readability of the textbooks because of linguistic structure of Turkish; but, Sönmez formula (Sönmez 2003) gives right results on evaluating the readability. The results have been compared with literature knowledge and some suggestions have been composed.
