Verim ve kalite özellikleri yönüyle ekmeklik buğday ıslahında kullanılabilecek anaçların, kombinasyon yeteneklerinin ve kalıtım parametrelerinin belirlenmesi amacıyla Konya'da 13 ekmeklik buğday çeşidi arasında (10 x 3 ) 2002-2003 üretim yılında çoklu dizi (Linextester) yöntemine göre melezlemeler yapılmıştır. Elde edilen 30 melez kombinasyonu ve anaçları tesadüf blokları deneme desenine göre 3 tekerrürlü olarak 2003-2004 üretim yılında yetiştirilmiştir. F1 bitkileri ve anaçlar üzerinde başakta tane verimi, başak uzunluğu, başakta fertil başakçık sayısı, başakta tane sayısı, fertil kardeş sayısı, bitki boyu, üst boğum arası uzunluğu, başaklanma süresi, başaklanma-erme süresi, bin tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, protein oranı, kuru gluten oranı, mini SDS sedimantasyon değeri, tane sertliği değeri özellikleri incelenmiştir. ncelenen özellikler için anaçların ve melezlerin çoklu dizi analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon yetenekleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri belirlenmiş ve özellikler arası ilişkiler tespit edilmiştir. ncelenen bütün karakterler için anaçların kombinasyon yetenekleri farklı değerlerde çıkmıştır Genel kombinasyon yeteneğine ilişkin bulgulara göre; başakta tane verimi için Göksu-99, Bağcı-2002, Demir-2000 ve Gün-91 çeşitleri, protein oranı için Momtchill ve Bezostaya-1 çeşitlerinin uygun anaçlar oldukları belirlenmiştir. Başakta tane verimi ve protein oranı özellikleri için eklemeli olmayan gen etkileri, düşük dar anlamda kalıtım dereceleri belirlenmiştir. Ortalama heterosis değerleri başakta tane veriminde pozitif (%5.58), protein oranında ise negatif (%-8.98) olmuştur. Ortalama heterobeltiosis değeri ise hem başakta tane veriminde hem de protein oranında negatif (% -5.00, % -12.89) olmuştur. Bu bilgilerin ışığı altında ekmeklik buğdayda verim ve kalite ıslah çalışmalarında kullanılabilecek uygun anaç ve kombinasyonlar belirlenmiştir.
The crosses by line x tester between 13 bread wheat cultivars (10x3) were made in 2002-2003 growing season in Konya in order to determine suitable parents, which may use to obtain new wheat cultivars with better yield and quality characteristics, their combination abilities and heritability parameters. The 30 F1 hybrids and 13 parents were grown in a randomized complete block experimental design with 3 replications in 2003-2004 growing season. Grain yield per spike, spike lenght, number of fertile spikelet per spike, grain number in spike, number of fertile tiller, plant height, lenght of uppermost internode, days to heading, days to heading-maturity, thousand kernel weight, hectolitre weight, protein and dry gluten contents, mini SDS sedimantation value and particle size index value of grain were measured in all parents and their hybrid progenies. General and spesific combining ability, heterosis and heterobeltiosis, broad and narrow sense heritability of parent and crosses were calculated by using the linextester method and among characters correlations were determined. Combining abilities of the parents gave different values for all characteristics studied. According to findings related to general combining ability; Göksu-99, Bağcı-2002, Demir-2000 and Gün-91 varieties for grain yield per spike, Momtchill and Bezostaya-1 varieties for protein content were found to be suitable parents. Non-additive gene effect and low narrow sense heritability degrees were estimated for both grain yield per spike and protein content. The mean values for heterosis were found to positive(%5.58) in grain yield per spike while negative (%-8.98) in protein content and the values for heterobeltiosis were found to be negative both grain yield per spike and protein content (%-5.00, %-12.89). As a result suitable combinations and parents to be used in yield and quality breeding studies in bread wheat determined.
