Konya İnce Minareli Medrese taç kapısının tezyinatı

Abstract

Selçuklu Devleti' nin başkenti olan Konya, devrin sayılı kültür merkezlerinden biri olmuş, bilginleri, sanatçıları ve mutasavvıfları bünyesinde toplamıştır. Medreselerinde devrin bilim adamları ders vermiştir. İnce Minareli Medrese' de bunlardan biri olup, hadis ilimleri okutulmak amacıyla Sahip-Ata Fahreddin Ali tarafından mimar Kelük bin Abdullah' a yaptırılmıştır. Medresenin uzun iki şerefeli zarif minaresi, banisi olan Sahip- Ata Fahreddin Ali' nin önüne geçmiş ve ?İnce Minare? adı ile anılır olmuştur. İnce Minareli Medrese kuruluş, tasarım, düzen ve yüksek kabartmalı taş işçiliği ile Selçuklu Devri' nin nadir eserleri arasında yer almaktadır. Taç kapısı gerek tezyinatı gerekse yazı kuşakları ile birçok araştırmaya konu olmuş ve övgü dolu sözlerle yüceltilmiştir. Özellikle de taş işçiliği ve tekniği açısından bir tekstil görünümü vermesi konunun önemini artırmaktadır. Taç kapının genel kompozisyonu ele alındığında, paftalarda kullanılan sade, ayırma ve sencide rumiler, münhani, tepelik ve ortabağ motifleri ile geniş kaval profillerin içerisinde yer alan motifler, hayat ağacı ve sütunlardaki diğer motifler, dışarıdan içeriye doğru numaralandırılarak tarih seyri içerisinde, tezyinat, teknik ve tahlilleri açısından incelenmeye çalışılmıştır. Desenler fotoğraflardan çizilerek, fırça ile nüansları detaylandırılmıştır. Zeminleri bilgisayar ortamında renklendirilerek, desen ile zemin arasındaki fark ortaya çıkarılmıştır. İncelenen motiflerin Türk Tezyini Sanatları' nın geleneği içerisinde önceki motiflerle olan bağlantısı, benzerlikleri ve gelişmeleri üzerinde durulmuştur. Taç kapıda ileride yapılacak olan restorasyon çalışmalarının, bu tezde yapılan belgelendirmeler sayesinde sağlıklı ve uygun bir şekilde yapılması da mümkün olabilecektir. İnce Minareli Medrese taç kapısının tezyinatı ve taş işçiliği ile bir Selçuklu Rönesansı' nı yansıtması yanında, Türk mimarlık ve tezyinat tarihine de ışık tutmaktadır.

Konya, once the capital of the Seljuki State, became one of the few cultural centers of the era and hosted scholars, artists and mystics in itself. The scholars of the era lectured in its madrasahs. One of these were İnce Minareli Madrasah (the madrasah with a slim minaret). Sahip- Ata Fahreddin Ali had Kelük bin Abdullah build it for the purpose of the instruction of hadith learning. The graceful minaret of the madrasah with two balcony has overshadowed its builder and it has come to be called ?İnce Minare?. The İnce Minareli Madrasah occupies a unique place among the rare Seljuki works of art with its establishment, design, arrangement and high relief stone masonry. Its crown gate has been the subject of much research both for its embroidery and for its caligraphy belts and has been glorified with words of praise. Its importance is enhanced particularly because of its appearance resembling that of a textile item in stone masonry and in its technique. When it comes to the genaral composition of the crown gate, the plain, isolated and sencide rumis used in threaders, the patterns of münhani, tepelik and ortabağ as well as the patterns that are scattered in the large reed profiles, the tree of life and the other patterns on the pillars have become the subject of research after they are given a number from the outer layer to the inner one through the course of history. The patterns have been drawn through the help of photoraphs and the nuances have been detailed with a paint brush. After the floors have been colored on computer, the contrast between the pattern and the floor has been revealed. The relationship between the patterns studied and the previous patterns in Turkish Embroidery Art tradition, their similarities and developments have been dwelt on. The restoration work to be conducted on the crown gate in the future will be properly conducted thanks to the documentation put forth in this thesis. As well as reflecting a Seljuki Renaissance, the İnce Minareli Madrasah throws light on the Turkish architecture and embroidery history with the embroidery on the crown gate and its masonry.