Çocuk adalet sistemi kapsamında suça sürüklenen çocuklara yönelik uygulamaların nitel analizi

Abstract

Bu çalışmanın amacı; çocuk adalet sistemi kapsamında suça sürüklenen çocuklara yönelik uygulamaların çocuğun psiko-sosyal gelişim özelliklerine ve çocuk hakları ilkelerine uygun olarak yerine getirilip getirilmediğini mahkeme dosyalarının incelenmesi, çocukların, alanda çalışanların ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinin görüşlerinin alınması yoluyla anlamaya çalışmaktır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nitel yöntem sayesinde çocuk suçluluğu olgusunun adli sistem bağlamında nasıl ele alındığına dair bütüncül bir kavrayışa ulaşılması hedeflenmiştir. Çocuk adalet sisteminin çok disiplinli yapısı nedeniyle örneklem seçiminde amaçsal yaklaşım kullanılmış ve maksimum çeşitliliğin sağlanmasına özen gösterilmiştir. Araştırma kapsamında 25 çocuk adalet sistemi çalışanı, 20 tutuklu ve hükümlü çocuk olmak üzere 45 kişiyle derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiş; 40 dava dosyası incelenmiş, 8 sivil toplum kuruluşu temsilcisinin de medya konuşmaları analiz edilmiştir. Araştırma kapsamında yarı yapılandırılmış görüşme formu ve dosya inceleme soru formu kullanılarak veriler toplanmıştır. Veriler yazılı metin haline getirilerek bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Verilerin analizinde tümevarımcı bir yaklaşımla NVivo Nitel Veri Analizi Programı'ndan yararlanılmış ve katılımcıların görüşleri doğrultusunda öncelikle ortak kavramsal kodlar oluşturulmuş, sonrasında da alt tema ve temalara ulaşılmıştır. Araştırma sonucuna göre; çocukların ağırlıklı olarak aile ve sosyal çevreden kaynaklanan nedenlerle suça yöneldikleri, riskleri erkenden tespit edebilecek bir uyarı sisteminin olmaması nedeniyle de soruna geç müdahale edildiği görülmüştür. Çocuk adalet sistemi uygulamalarında ise refah yaklaşımı yerine cezalandırma yaklaşımının benimsendiği; adli kolluk, soruşturma, kovuşturma ve ceza infaz aşamalarında çocuk haklarına ve çocuğun psiko-sosyal gelişimine uygun davranılmadığı, sistemin çocukları yeniden toplumsallaştırmada yetersiz kaldığı, müdahaleye rağmen çocukların suç işlemeye devam ettiği anlaşılmıştır. Elde edilen bulgular doğrultusunda çocuk adalet sisteminde çocuğun yüksek yararının gözetilmesi için psiko-sosyal hizmetlerin güçlendirilmesi; yönlendirme, arabuluculuk, kamu vesayeti, adli görüşme, erken uyarı gibi modellerin etkin ve yaygın hale getirilmesi önerilmektedir.

The aim of this study is to understand whether practices towards juvenile delinquents in the juvenile justice system are relevant to psychosocial development characteristics of children and principles of children's rights through analysing judicial decisions and getting opinions of children, professionals and representatives of non-governmental organizations. Qualitative research method was applied in the present study. By applying this method, it is targeted to reach a holistic understanding about how juvenile delinquency is addressed within judicial system. Due to multi-disciplinary structure of juvenile justice system, teleological approach was used in selecting samples, and maximum diversity was ensured to include. Within the present study, in-depth interviews were conducted with a total of 45 people, 25 of whom were professionals of juvenile justice system and 20 of whom were arrested and convicted children; 40 case files was examined, and media statements of 8 representatives from non-governmental organizations were analyzed. Data was collected through using semi-structured interview form and question form for file examination. Data was transcribed and computerised. NVivo qualitative data analysis software was used in analysing data through inductive approach, and firstly conceptual codes were generated then themes and sub-themes were reached according to participant views. Study results show that children turn to crime as a result of reasons caused by their families and social environment, and lack of early warning system to detect risks resulted in late intervention for the problem. It is also found out in juvenile justice system that retributive approach was assumed instead of welfare approach; children are not treated pertinent to their rights and psychosocial development in the stages of judicial police, investigation, prosecution and punishment execution; the system fails to satisfy resocialization of children; despite the intervention, delinquency continues among children. According to findings, it is proposed that in order to ensure the best interests of the child in juvenile justice system, psychosocial services should be strengthened; models such as guidance, mediation, public curatorship, forensic interview, early warning should be made effective and extended.