Başlangıçtan İkinci Meşrutiyet'e kadar çocuk şiirleri

Abstract

Çocuk, toplumun temel dinamiğidir. Toplumların geleceği, çocukların zihnî, bedenî ve sosyal yönden sağlıklı gelişimleriyle ilgilidir. Çünkü çocukluk yıllarında verilen formasyon, hayatın diğer dönemlerindeki davranışların biçİmlendirilmesinde etkili olmaktadır. Her yönüyle keşfedilmeye açık bir varlık olan insan, edebiyatı kullanarak bu keşiflerden en derin ve en anlamlısını gerçekleştirmektedir. Bu keşfin güzel sanatların bir dalı olan edebiyatla yapılması olayın çok yönlü olduğunun göstergesidir. Edebiyat, duygu, düşünce ve hayallerin, söz ve yazı ile güzel ve etkili bir biçimde anlatılması sanatıdır. Çocuk edebiyatı ise çocukların ihtiyacını karşılamak amacıyla oluşturulan edebiyattır. Özgürce düşünebilen, sağlam karakterli; hayatı, dünyayı seven bireyler yetiştirmeyi demokratik bir toplum yaratmak için bir amaç olarak görüyor ve benimsiyorsak, bunun yolunun edebiyattan, kitaptan geçtiği, özellikle çocuklara yönelik eserlerin bu amaca ulaşmak için etkili bir araç olduğu bilinmelidir. Ülkemizde çocuklara yönelik eserlerin başlangıcı Tanzimat'tır. Şimdiki çocuklar teknolojinin doyasıya yaşandığı, günbegün değiştiği çağda gayet rahatlar. Ama 19. yüzyıldan 20. yüzyıla adım attığımız zamanlarda çocuklarımızı yetiştirecek, geleceğe hazırlayacak, onlara ahlakî ve fikrî yönde telkinlerde bulunacak iletişim araçları gazete ve dergilerle sınırlıdır. Sınırlı bir ortamda, 19. yüzyılın ilk çeyreğinde başlayıp 20. yüzyılın ilk çeyreğine kadar devam eden eski harfli çocuk dergiciliği pek çok noktadan ilkleri içerisinde barındırmaktadır. Öncelikle süreli yayınlar ilk defa çocukların hizmetine sunulmuş, onların kullanabileceği bir platform haline getirilmiştir. Pek çok şair ve yazarımız, sanat hayatlarına bu gazete ve dergilerde başlamıştır. Ayrıca o zaman diliminde yayımlanan şiirler, hikâyeler çocukların edebi zevkine az da olsa uygundur. Tez konumuzu bugüne kadar üzerinde fazla durulmamış bir alan olan, Başlangıçtan II. Meşrutiyet'e Türk Edebiyatında Çocuk Şiirleri olarak seçtik. Bu tez çalışması için Başlangıçtan II. Meşrutiyet'e kadar olan dönemde yayımlanmış 20 tane çocuk dergisini inceledik. İncelediğimiz dergilerin tamamında tez konumuz olan çocuk şiirlerine rastlamadık. Çalışmamıza dâhil ettiğimiz şiirleri, Çocuklara Mahsus Gazete, Çocuklara Rehber ve Çocuk Bahçesi dergilerinden aldık. Çalışmamızı iki bölümden oluşturduk. Birinci bölümde altı ayrı başlık altında incelediğimiz dönemin tarihî, siyasî ve sosyal durumunu; dönemdeki Türk Edebiyatım; Çocuk Edebiyatının tanımım ve özelliklerini; Dünyada Çocuk Edebiyatının gelişimini, Başlangıcından II. Meşrutiyet'e kadar Türk Çocuk Edebiyatım; Dünyada ve Türkiye'de çocuk dergiciliğinin gelişimini ana çizgileriyle işlemeye gayret gösterdik. İkinci bölümde ise şiirleri konularına göre inceledik. Sonuç ve değerlendirme başlığı altında yaptığımız çalışmayı özetledik. Kaynaklar kısmını şiirlerin tespitinde faydalanılan çocuk dergileri, kitaplar, süreli yayınlar ve web sayfalan alt başlıklarında topladık. Ekler kısmını da iki alt başlığa ayırdık. Birinci alt başlıkta incelediğimiz dergilerde yer alan çocuk şiirlerinin tamamım; ikinci alt başlıkta ise bazı çocuk dergilerin orijinal hallerinden fotoğraflar sunduk. Yaptığımız bu çalışmayla bugüne kadar üzerinde pek fazla durulmamış olan, Eski Harfli Çocuk Dergileri 'nin önemini, dolayısıyla unutulmaya yüz tutmuş Çocuk Edebiyatı eserlerini, incelediğimiz şiirleri kaynak yaparak gösterdik. Çalışma sonucunda, ilerde belki de önemi daha çok anlaşılacak çocuk şiirlerini derleyip toplayarak gün ışığına çıkardık.

A child is the foundation stone of a society. Future of societies is related to the mental, physical and social developments of children. Because the formation given in the ages of childhood is effective in the constitution of behaviors of the other periods of life. Man, who is open to be discovered by all his aspects, achieves the most meaningful and deepest discovery through using literature. Making of this discovery with literature, a branch of fine arts is the proof that it is a multi-faceted event. Literature is the expression of emotions, thoughts and imaginations through speech and writing effectively and beautifully. Child literature is formed in order to serve the needs of children. If we adopt to grow up children of good character, capable of free-thinking; and individuals that loves the world and life; as an aim to constitute a democratic society; we should not forget that it can be achieved by the help of books and literature. Books for children are effective means to reach this aim. The first works directed towards children were seen in the years 1839 -1876 in Ottoman History (Tanzimat Period). The children of today are relaxed because of technology and its endless development. But in the first years of twentieth century, communication tools that improve children, inspire them morally and mentally and prepare them for future were limited. In a bounded atmosphere that started from the first quarter of 19th century until that of 20th century, child magazine publishing in Arabic contains the firsts in lots of areas. Periodicals were presented to the service of children for the first time and made a platform to be used by them. Most of writers and poets began their carriers in these periodicals. Also, the poems and stories published at that time were suitable to children's taste to some extent. We chose our thesis subject as Turkish Child Poems from the beginning until the second constitutional monarchy which is a topic there is not much dwell upon. In all of the magazines we studied, we did not come across child poems which are our thesis subject. The poems included in our study were taken from Çocuklara Rehber, Çocuklara Mahsus Gazete and Çocuk Bahçesi magazine. Our study has two parts. In the first part, we tried to handle the main lines of historical, political and social situation of the period, Turkish Literature in the period, description of the child literature and its properties, the development of child literature in the world, Turk Child Literature from the beginning till the second constitutional monarchy and the development of child magazine publishing in Turkey and in the world. In the second part we studied the poems according to their topics. We summarized our work under result and evaluation titles. We gathered bibliography part with the subtitles of child magazines, books, periodicals and web pages that we used to determine the poems. We separated appendix into two subtitles. Under the first subtitle, we presented all of the poems in the magazines we studied and in the second, we included original photos of some child magazines. With our study, we demonstrated the importance of ignored Arabic child magazines, works of child literature that have begun to be forgotten and the poems that we studied by showing sources. As a result we put the child poems to light, the importance of which perhaps will be understood more in the future.