Bilgisayar ve internet destekli uzaktan eğitim programlarının tasarım, geliştirme ve değerlendirme aşamaları (SUZEP örneği)

Abstract

Modern toplum insanının pek çok konuda olduğu gibi eğitim konusundaki talepleri de değişmiş ve de çeşitlenmiştir. Pek çok alandaki hızlı ilerlemeye paralel olarak eğitim konusunda da ortaya çıkan okula gitmeden öğrenme, sürekli öğrenme, bireysel ve bağımsız öğrenme gibi çağdaş eğitim taleplerinin karşılanması noktasında "Uzaktan Eğitim" kavramının ortaya çıkmış olması kaçınılmaz bir sonuçtur. Bu çalışmada öz olarak; öğrenen ve öğreticinin aynı ortamı paylaşmaksızın, ileri teknolojiye sahip araçların işe koşulması ile öğretimin belli bir program çerçevesinde gerçekleştirilmesi olarak tanımlanan uzaktan eğitim, yaklaşık iki yüz yıllık bir tarihçeye sahiptir. Tarihi seyrine "mektupla öğretim" olarak başlayan uzaktan eğitim, bugünkü gelinen noktada gerçekten hayretler uyandırıcı boyuttadır Günümüz teknolojik imkanlarıyla insanlar kıtalar arası öğretim etkinliklerini hem de anında etkileşimli olarak gerçekleştirebilmektedirler. Bilginin hiçbir zaman olmadığı kadar değişim ve paylaşım hızına erişmiş olması beraberinde uyum sorununu, ortaya çıkan uyum sorunu da aynı hızda gerçekleştirilmesi zorunlu olan eğitim hizmetlerini gündeme getirmiştir Bilgisayar ve internete bağlı eğitim teknolojilerinin bu denli gelişmesi onların sahip olduğu; bilgiyi son hızda dünyanın her köşesine ulaştırabilme özelliğinden kaynaklanıyor olsa gerek. Zaten ancak bu şekilde hızlı değişimden kaynaklanan uyum sorununa hızlı eğitim hizmetleriyle çözüm getirilebilir. Bilginin internet aracılığıyla özgürce, engellenemez bir biçimde, bütün sınırları aşarak dolaşım ve de paylaşım özelliğine sahip olması, eğitim hizmetlerinde de tekdüze eğitim anlayışını reddederek isteyene istediği kadar bilgi, öğrenci odaklı öğrenme, istediği zaman istediği yerde öğrenme taleplerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. On-line öğrenme olarak da adlandırılan yeni öğrenme sisteminde hızlandırılmış, tartışma tabanlı, esnek, sonuç güdümlü öğrenmeler gerçekleşmektedir. Yeni öğrenme sisteminde eğitsel taban yapıcı, öğrenme 178 stratejileri işbirlikçi ve etkileşimli, öğrenme hedefi özerk, öğrenme kuramı ise bilişseldir. Yine bu öğrenme sistemlerinde öğretmen yardımcı rolde, öğrenme yapıları esnek, öğretim modelleri öğrenen grup merkezli, öğrenme yöntemleri ise etkendir. Web tabanlı eğitim sistemleri bütün bu sahip olduğu özellikleriyle geleneksel eğitimden ayrılır. Uzaktan eğitim teknolojileri; basım, ses (audio), görüntü (video), bilgisayar (elektronik ortam) olmak üzere genel olarak dört ana kategoride sınıflandırılmıştır. Bu kategorilerden bilgisayar; bilgisayar destekli eğitim, bilgisayar yönetiminde eğitim, bilgisayar ortamında eğitim olmak üzere kendi içinde üç ayrı kategoriye de ayrılmaktadır. Geleneksel eğitim anlayışıyla uzaktan eğitim arasındaki fark, eğitim sisteminin sunulmasında birinin teknolojik araçları kullanıp diğerinin ise kullanmamasıyla sınırlı değildir. Geleneksel eğitim anlayışından hareket edip, teknolojik araçları eğitim hizmetlerinde kullanarak verimli ve etkili bir öğretim gerçekleştirmek mümkün görünmemektedir. İdeal olan, çağdaş eğitim taleplerini göz önünde bulundurarak, bilişsel öğrenme kuramlarından hareketle, öğrenci odaklı, zihinsel model değişimini öğretim hedefi olarak benimseyen bir anlayışla gerekli eğitim teknolojisini gerekli yerde etkili bir biçimde kullanmaktır. Teknoloji, amaç değil araç olmalıdır. Uzaktan eğitimde kullanılan başlıca sunum teknikleri ise "etkileşimli ve etkileşimsiz sunum" olmak üzere iki türdür. Etkileşimli sunum ise kendi arasında senkron ve asenkron sunum olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Senkron sunumlu uzaktan eğitim, sunucu taraftaki öğretim üyesi ile istemci taraftaki öğrencilerin eşzamanlı olarak (canlı bağlantı yoluyla) ders etkileşimi içinde oldukları uygulamalardır. En güncel asenkron sunum yöntemi web tabanlı olanıdır. Etkileşimsiz sunum tekniğinde ise ders içeriği tek yönlü olarak öğrenciye sunulur ve etkileşim son derece sınırlıdır. CD-ROM. Video kaset gibi malzemeler ya da tv yayını gibi sistemler bu sınıfa girer. 179 Bilgisayar destekli uzaktan eğitimde çoklu ortam erişim metotları; bağımsız sunucu, CD-ROM, omurga ağı, yerel iletişim ağı, geniş alan ağı, şeklinde sıralanmaktadır. Bilgisayarla Öğretim Programları (BÖP) çok değişik isimler altında belirtilmekle birlikte, taşıdıkları görev, fonksiyon ve kullanım biçimleri ve amaçları yönünden ele alındığında çok fazla benzerlik gösterirler. Burada bilimsel yaklaşım bakımından ele alınırsa öğrenme ve öğretim süreci içinde bazı özel fonksiyonlar ve sorumluluklardan söz edebiliriz. O nedenle bilgisayarla öğretim programları (BÖP) (Insructional Programs) arasındaki tanımları veya onların yazılış biçimlerini belirtmekte yarar vardır. Tanımlar arasında çok büyük farklılıklar bulunmamakta bu da kavramların birbirleri yerine kullanılma olanağı sağlamaktadır. Tanımlar kısaca şunlardır: CBI (Computer-Based Instruction: Bilgisayar Tabanlı Öğretim) CAI (Computer-Assisted Instruction: Bilgisayar Yardımlı Öğretim) CAI (Computer-Aided Instruction: Bilgisayar Yardımıyla Öğretim) CBI (Computer Based Education: Bilgisayar Tabanlı Eğitim) CAL (Computer Assisted Learning: Bilgisayar Yardımlı Öğrenme) CBT (Computer Based Training: Bilgisayar Tabanlı [Kısa Süreli] Eğitim) I AC (Instructional Applications Of Computers: Bilgisayarların Öğretimsel Uygulamaları). Bilgisayar destekli öğretim yönteminde bilgisayarın temel amacı, materyalleri ve de bilgiyi en verimli şekilde işlemede öğrenciye ve öğretim sürecine yardım etmektir. Bilgisayar destekli öğretimin yararları farklı kaynaklardan alman bilgilere göre şu şeklide özetlenebilir: 180 > Bilgisayarlar geleneksel eğitimde bireysel farklılıkların göz ardı edilmesinden doğan öğrencilerin farklı öğrenme hızından kaynaklanan sorunlara çözüm getirir. Bilgisayarlar aracılığıyla herkes kendi öğrenme hızına göre bireysel olarak öğrenme sürecini gerçekleştirir. > Bilgisayarlar gerek sordukları sorularla, gerekse de öğrenciyi düşünmeye yönelten foknsiyonlarıyla öğrenciyi öğrenme sürecinde aktif olmaya zorlar aksi takdirde öğrenci bir sonraki aşamaya geçemez. > Bilgisayarlar anında verdikleri geri bildirimlerle öğrenmeyi daha verimli hale getirmektedirler. > Bilgisayarlar sahip oldukları çoklu ortam özellikleriyle yazı, ses ve görüntü teknolojilerini etkili bir biçimde bir araya getirerek öğretimi daha zengin ve verimli kılarlar. > Giderek gelişen bilgisayar teknolojisi beraberinde "ekonomik" olma özelliğini de getirmektedir. > Özel öğretim yöntemiyle eğitim almak isteyen özürlü öğrenciler için de bilgisayar başarılı bir çözüm sunmaktadır. > Gerçek yaşam koşullarında yapılması büyük risk taşıyan çalışmalar bilgisayar teknolojisi sayesinde (simülasyon-benzeşim) güvenli ve daha verimli bir biçimde gerçekleştirilebilir. Bilgisayarlar sahip oldukları üstünlüklerin yanı sıra elbette bazı kısıtlılıklara da sahiplerdir. Bu kısıtlılıklar da şu şekilde özetlenebilir: > Bilgisayar ağlarını kurmak çok pahalıdır. Kişisel bilgisayarlar diğerlerine göre daha ucuz olmasına ve bilgisayar donanım ve yazılım piyasası bir rekabet içinde olmasına rağmen bilgisayar ağlarını oluşturacak donanım ve yazılımı satın almak hala pahalıdır. > Teknolojinin sürekli gelişiyor olması öğretmenin sistemini en son gelişmelerle bir tutabilmek için bir yarışa girmesine neden olacaktır. > Bilgisayar okuryazarlığı halen yaygın değildir. Hala bilgisayarlara erişimi olamayan öğrenciler de bulunmaktadır. 181 > Öğrencilerin bilgisayar tabanlı bir uzaktan eğitim ortamında başarıyla çalışabilir olmasından önce öğrencilerin ilgi ve bilgisayar yeterliliği sağlanmalıdır. > Bazı uzman görüşlerine göre bilgisayarda bireysel öğretimi gerçekleştiren öğrenci okulda arkadaşları ve öğretmenleriyle iletişiminde sorun yaşamaktadır. > Var olan eğitsel yazılımların en büyük eksikliği ciddi bir öğretim tasarımı mantığı ve öğretimsel kaygıdan uzak oluşudur. Bu da ciddi bir kısıtlılıktır. Özel öğretici program, alıştırma ve deneme programı, benzeşim (simülasyon) programları, öğretimsel oyunlar ve bilgisayarda kullanılan testler olmak üzere toplam beş tür bilgisayar destekli öğretim program türüne rastlamak mümkündür. Özel öğretici program türünün amacı, öğrenciyle program arasında bire bir etkileşimin sağlandığı bir öğrenme oluşturmaktır. Alıştırma ve deneme programlarının amacı ise öğrencilere bildiklerini hatırlatarak pratik yapma alışkanlığını kazandırmaktır. Benzeşim programları gerçek yaşam koşullarında öğretilmesi tehlikeli ve güç olan öğretim programlarının gerçek yaşam şartlarım taklit etmek yoluyla doğabilecek olumsuz sonuçları ortadan kaldıran program türleridir. Öğretimsel oyunlar program türleri eğlendirerek öğretmeyi amaçlarlar. Uzaktan öğretim programlarında en etkili ve yaygın kullanılan araçlardan biri de webdir. Web destekli öğretim; bilginin bilgisayar, modem ve telefon hatları ile öğrenciye ulaştırılmasıdır. On-line öğrenme ve öğretme esnektir. Web temelli öğrenmenin anahtar özellikleri şunlardır: Etkileşim, çoklu ortam, açık sistem, on-line arama, araçtan, mesafeden, zamandan bağımsızlık, küresel ulaşılabilirlik, elektronik yayın, standartlık, dünyanın her tarafına yayılmış, on-line kaynaklar, dağıtılabilirlik, kültürel etkileşim geçişi, çeşitli uzmanlık, endüstri desteği, öğrenen kontrolü, elverişli (uygun), kullanım kolaylığı, on-line destek, güvenilir, ders güvenliği, dostça ortam, ayrım yapılmaksızın, işbirlikçi öğrenme, biçimsel ve biçimsel olmayan çevre, on-line değerlendirme, sanal kültürler... Web destekli öğretimin yararlılıkları şu şekilde özetlenebilir: > Çoklu ortamı kullanabilme 182 > Öğrenme zamanını (süre olarak) kısaltma > Maliyetleri düşürme > Öğretim yoğunluğu ve tek başına öğrenme olanağı sunma > Çok iyi öğrenme fırsatı sağlama > Yüksek anımsama gücü sağlama > Motivasyonu yükseltme > Bilgiye ulaşma yolunu ve haz almayı artırma > Web destekli öğretim "yüz yüze eğitim" ile "her zaman her yerde eğitim" olgularını birleştirmiştir. > Web destekli öğretim işbirlikli öğrenmeyi artırır. > Web destekli öğretim, öğrenciye geleneksel öğretime göre çok daha fazla kaynağa ulaşabilme olanağı sunar. Sahip oldukları yararlılıkların yanı sıra web destekli öğretim etkinlikleri pek çok açıdan ekonomik sınırlılıklar içermektedir. Web destekli öğretimin gerçekleştirilmesi için gerekli bilgisayar donanımının ve yazılımının karşılanması, teknik personel gereksiniminin sağlanması finansal açıdan eğitim kurumlarına belli bir yük getirmektedir. Web destekli öğretimin özellikle az sayıda öğrenci grupları ve kısa süreli eğitimler için hazırlanması ve kullanılması eğitim kurumlarına büyük bir mali yük getirecektir. Web Destekli öğretimde farklı zamanlı-asenkron (e-mail, tartışma listeleri, tartışma forumları) ve gerçek zamanlı-senkron (sohbet-chat kanalları, gerçek zamanlı görsel/işitsel konferanslar, uygulamalar vb.) yöntemler kullanılabilmektedir. Web destekli öğretim, çevirimiçi materyaller, bilgisayar destekli öğrenme, farklı zamanlı (asenkron) iletişim ve gerçek zamanlı (senkron) iletişim olmak üzere 4 temel kategoriden oluşmaktadır. Bilgisayar destekli öğretim programı hazırlama aşamaları özet ve genel başlıklar olarak şu şekilde açıklanabilir: Hazırlık-Dökümantasyon 1. İhtiyaç analizi ve problem durumunu saptama 2. Kaynak materyalleri toplama 3. Konuların öğrenilmesi ve öğrenen stratejileri 183 4. Yeni düşünceler geliştirme ve bu düşüncelerin tasarımı Tasarım 5. Öğretim tasarımı ve öğretim stratejileri 6. Dersin organizasyonu ve akış şemasının tasarımı (diyagram) 7. Örnek derslerin tasarımı ve senaryoları kartlara yazma 8. Dersin programlanması -yazılımın tasarımı (kabiliyetli programlar) Uygulama ve Geliştirmeyi Tamamlama 9. Destekleme materyallerinin üretilmesi (ses, video vb). 10. Değerlendirme ve yeniden gözden geçirme (testler ve düzeltmeler) 1 1. Hataları giderme, kontrol, şifreleme, son uyarılar ve paketleme Bilgisayar -ve web destekli öğretim programlarında en önemli unsurlardan biri de "öğretim tasarımı"dır. Öğretim tasarımı hakkında çeşitli tanımlamalar yapılmış olmakla birlikte özgün bir tanımla öğretim tasarımı; etkili ve verimli bir öğretimin ortaya çıkabilmesi için öğretim amaçlarına ulaşılması için öğretim sistem, strateji ve tekniklerin tasarım, üretim ve değerlendirme aşamalarında bütüncül bir yaklaşımla uygulamaya konmasıdır. Öğretim tasarımına etki eden bir takım faktörler bulunmaktadır. Bu faktörler; öğrenme-öğretme kuramları, eğitim teknolojileri (donanım), eğitimde program geliştirme, eğitim yönetimi ve planlaması şeklinde sıralanmaktadır. Öğretim tasarımında öğrenme-öğretme kuramları özel bir öneme sahiptir. Bu kuramlar; davranışçı, bilişsel, duyuşsal, nöro fizyolojik temelli öğrenme kuramları olmak üzere dört grupta toplanabilir. Bu kuramlardan özellikle bilişsel kuramlar uzaktan öğretim programları öğretim tasarımında özel bir yere sahiptir. Bilişsel stiller, tercih edilen bireyselleşmiş bilgi süreçlerini ifade eder. Bilişsel stiller; yılların biriktirdiği tutumları, değerleri, sosyal etkileşimleri ve inanç sistemlerini etkileyen bireysel bir boyut olarak genellikle tanımlanır. Bu kuram ışığında etkileşimli materyal hazırlanırken aşağıdaki noktalara dikkat edilmelidir: 184 > Zincirleme geri bildirimlerle basit uygulamalar arasındaki etkileşim arttırılmalıdır. > Uygun ve gerekli görülen yerlerde simülasyon (benzeşim) ve model teknikleri uygulanmalıdır. > Gerçek yaşam durumlarının içine içeriği konumlandır. Örneğin Nuremberg Rally hakkında konuşmak yerine onu gösteren kısa bir video klip kullan. > Yeni öğrenmeleri kullanmadan önce öğrenenlerden sentez yapmalarını ve problem çözmelerini iste. > Doğal geri bildirim sağla. > Çeşitli biçimlerde öğrenme fırsatları sağla, öğrenenlere bilgiye yaklaşma, ulaşma seçeneği sun. Bu tür programlarda öne çıkan diğer bir kuram da yapısalcı (oluşturmacı) öğretim yaklaşımıdır. Jonassen oluşturmacılığı, "öğrenenlerin kendi gerçekliğini oluşturdukları ya da en azından kendi deneyim ve algılarına dayanarak anlamı yorumladıkları, bu yüzden bir bireyin bilgisi onun önceki deneyimlerinin, zihinsel yapılarının, nesne ve olayların anlamını yorumlamak için kullandıkları inançlarının bir fonksiyonu" olduğunu belirtir. Öğretim tasarımı modellerinde de farklı yaklaşımlar ortaya konmakla birlikte aşağıdaki gibi bir model listelenebilir: 1. Çözümleme 2. İş ve görev analizi 3. Tasarım 4. Geliştirme 5. Değerlendirme Öğretim tasarımında önemli aşamalardan biri de performans (davranışsal) 185 amaçların yazımıdır. Doğru olarak belirlenmiş bir davranışsal amacın belirli ölçütlere uygun olması gereklidir. Bu ölçütler aşağıdaki gibi özetlenebilir Davranışsal amaçlar: 1. Öğrenen davranışı dikkate alınarak davranışsa dönük olarak ifade edilmeli. 2. Öğrenene kazandırılmak istenen davranış değişikliğini kapsamalı. 3. Hedef kitlesinin düzeyine uygun olarak ifade edilmeli. 4. Öğretimin sonunda öğretimi başarıyla tamamlayan bir öğrenenin ne yapabileceğini göstermeli, yani öğrenme ürününü ortaya koymalı. 5. Tek bir öğrenme ürününü ifade etmeli, biren fazla davranış ifadesi bir arada olmamalı. 6. Öğretimi yönlendirecek şekilde ifade edilmeli. 7. Gözlenebilir, doğrudan ya da dolaylı olarak ölçülebilir olmalı. 8. Öğretimin genel amaçlarıyla tutarlı olmalı. 9. Amaçların sınırları kesin ve belirli olmalı. 10. İçerik ve dersle ilişkili olmalı. 1 1. Davranışın gerçekleştirileceği koşullar (öğrenme çıktısı) açık olarak ifade edilmeli. 12. Hangi alanla ilgiliyse o alanın nitelik ve düzeylerine uygun ifade edilmeli. Bilgisayar ve web destekli uzaktan öğretim programlarında önem verilmesi gereken diğer bir konu da ekran tasarımıdır. Ekran tasarımı başlığı; metin düzeni, renk, grafik ve canlandırma alt başlıklarını içermekte. Steinberg ve Shneiderman metin sunumu hakkında şu ilkeleri savunmaktadırlar (Venezky ve Osin, 1991:217-218): > Kesin ol. Kullanılan kelimeleri açıkla. Belirsiz anlamlılıktan kaçın. >. Açık ol. Senin belirtmediğin şeyleri öğrencilerin bilmesini ya da onların bilgi eklemelerini bekleme. > Okuma seviyesini ayarla. Kullanılan kelime ve söz dizimi öğrenenlerin seviyesine uygun olmak zorundadır. > Fazla bilgi yüklemekten kaçın. Kullanıcıya minimum düzeyde hafıza yükü için tasarım yap. Mümkünse aynı ekran içinde atıflarda bulun. > Öğreneni aktif konumda tut. Sıkça sorular sor. 186 > İstikrarlı ol. Terminoloji, kısaltmalar, formatlar standart olmalı ve kontrol edilmeli. > Öğrenene yardımcı ol. Düzenli organize edilmiş veriler ve kapsayıcı başlıklar sun. > Her ekranda sadece bir konu ya da fikre odaklan. Renk kullanımı da ekran tasarımında önemli bir yere sahiptir. Bir ekranda dört farklı renkten fazla renk kullanılmamalıdır. Herhangi bir düzenlemede renk için bir strateji oluşturulmalı veya rengin stratejimizdeki yerini tespit etmeliyiz. Renk kontrastı (zıtlık) önemli bir noktadır. Örneğin, koyu zemin üzerine açık renk kontrastı ile oluşturulan düzenleme, siyahın beyaz zemin üzerine açık renk kontrastı ile oluşturulan düzenleme, siyahın beyaz zemin üzerindeki kompozisyonundan daha yoğun olarak ortaya çıkar. Bir ekranda dört farklı renkten fazla renk kullanılmamış olması renklerin kullanımı konusunda yapılan araştırmalardan elde edilen sonuçlar, grafikler için yapılan araştırma sonuçlarına benzemektedir. Renklerin kullanılmasında " Renk Bilgisi" inden yararlanılarak hareket edilmiş olması yazılımlar hazırlanırken ortaya bir standart getirmektedir. Grafik kullanımında dikkat edilmesi gereken noktalar ise şu şekilde ifade edilmektedir: > Grafiksel bilgi, diğer öğretimsel mesajlarla tutarlı ve onlarla bütünleştirilmiş olmalıdır, > Görsel materyallerde aşırı ayrıntı ya da gerçek resimleri kullanmaktan kaçınılmalıdır. Basit çizimler, ana fikri gerçek resimlerden daha açık gösterebilir. > Karmaşık grafikler mümkün olduğunca basit parçalara bölünerek verilmelidir. Parçalar aynı ekran üzerinde aşamalı olarak üst üste yerleştirilerek basitten karmaşığa doğru verilebilir. > Öğrenen, sunulan grafiğin izleme süresini kontrol edebilmelidir. > Canlandırmalar gerektikçe tekrar edilebilmelidirler. > Grafikler ilgili yazılı bilgilerle aynı ekranda verilmelidir. Böylece öğrenen grafik ve onunla ilgili açıklamayı birlikte öğrenebilir. Ancak, karışıklığa sebep olmaması ve öğrencilerin dikkatlerini çekmesi için aynı ekranda metinle birlikte kullanılan grafikler kutu içine alınmalıdır. 187 > Önemli unsurlara dikkat çekmek ya da unsurları birbirinden ayırmak için renk kullanılmalıdır. Ancak bir ekrandaki renk sayısı en fazla dört renkle sınırlandırılmalıdır. Bilgisayar ve web destekli öğretim programlarının en önemli aşamalarından biri de "değerlendirme" aşamasıdır. "Toplam" ve "Geliştirme Sürecinde Değerlendirme" olmak üzere iki temel değerlendirme tipinden söz edilebilir: Toplam değerlendirme (Summative Evaluation); bir ürünün, hizmetin ya da işin son değerlendirmesidir. Bir toplam değerlendirme, tamamlanmış bir çalışmayı özetler. Değerlendirmenin süreç boyunca yapılmasından dolayı uzaktan eğitim için uygun değerlendirme tipi "geliştirme sürecinde değerlendirme"dir. Geliştirme sürecinde değerlendirmenin (Formative Evaluation) birincil amacı; ürün, hizmet ya da işi geliştirme sürecindeyken düzeltmedir. "Susam Sokağı"nın geliştirim çalışmalarıyla başlayıp; yeni iletişim teknolojilerine uyarlanmaya çalışılan geliştirme sürecinde değerlendirme; öğretim teknolojileri değerlendirmesinde geniş ve zengin bir geleneğe sahiptir. Uzaktan eğitim programı web sitesinin değerlendirilmesinde aslında birbirinden çok da farklı olmayan fakat ifade ve bakış açılarından kaynaklanan farklılıklardan söz edilebilecek pek çok ölçüt vardır. Adet olarak pek çok sayıda ölçütten söz edilebilse de, çeşitli uzmanların ve ilgili kuruluşların yaptıkları çalışmalarda değerlendirme ölçütleri ana hatlarıyla aşağıda belirtilen dört başlık altında toplanabilir: 1. Öğretim tasarımı ve içerik düzenleme 2. Ekran tasarımı 3. Teknik kapasite 4. Genel Özellikler Selçuk Üniversitesi uzaktan eğitim programın web sitesinin bu kriterlere göre değerlendirilmesinde şu sonuçlara ulaşılmıştır: 1. Öğretim tasarımı ve içerik düzenleme açısından; > Öğretim amaçlarının yazılmasında "öğretim amaçları yazım ilkeleri'ne uyulmadığı, > Programda "ön ve son teste" yer verilmediği, > Öğrenciyi, düşünmeye ve onun doğru cevabı bulmasına yardımcı uygun "geri bildirim"lerin verilmediği, > Programda "ön organize ediciler"e yer verilmediği, > Uygun yerlerde uygun "pekiştireçlere" yer verilmediği, > Ders sonlarında "özet'in bulunmadığı > Ders içeriğinin öğrencinin aktif biçimde öğrenme sürecine katılmasını sağlayacak biçimde tasarlanmadığı anlaşılmıştır. 2. Ekran tasarımı açısından ise aşağıdaki değerlendirmeler yapılmıştır: > Metin düzeni okuma açısından oldukça sıkıcıdır. Sayfa olması gerekenden çok daha fazla miktarda yazı ile yüklüdür. > Ekran tasarımı dikkat çekici ve estetik değildir. > Pek tercih edilmeyen ve tercih edilmemesi gereken "dolama pencere" kullanılmıştır. > Her sayfada mutlaka bulunması gereken "ana menü" ve "yardım" seçenekleri yoktur. > Ekranlar arası bir uyum ve standart bulunmamaktadır. 3. Teknik kapasite açısından ise şu değerlendirmeler yapılmıştır: > Ana sayfanın kolayca açıldığı fakat ingilizce dersinin bulunduğu sayfaya hiçbir biçimde erişimin olmadığı görülmüştür. > Sitenin güncelleme tarihi oldukça eskidir. > Bulunan bazı URL'lere ulaşılamamaktadır. > Öğrencilerin hangi derste ne kadar kaldıklarını, derslerde yaptıkları test sonuçlarını gösteren istatistiksel bilgilerin tutulmadığı tespit edilmiştir. 4. Genel özellikler bakımından da şu sonuçlara ulaşılmıştır: > Program bilgisayar bilgisi ve deneyimi olmayan öğrenciler bakımından da rahatlıkla kullanılabilmektedir. > Program öğrenci ve öğreticiyi güdüleyici değildir. > Öğrenci kendi öğrenme hızına göre süreci bireyselleştirebilmektedir. > Öğrenci dilediği gibi istediği bölümleri tekrarlayabilmekte, geri dönebilmektedir. 189 > Program öğrenci katılımım ve etkileşimi arttıracak araçları etkili bir biçimde kullanmadığından öğrenci etkileşimi ve katılımı son derece sınırlıdır. > Öğrenci isteklerini ve şikayetlerini öğrenmeyi amaçlayan on-line anketlere yer verilmemiştir. Suzep web sitesinin etkililiği ve verimliliğini ölçmeye yönelik farklı fakülte/yüksek okulların birinci sınıfına devam eden toplam 375 denek üzerinde bir anket çalışması düzenlenmiştir. Anket çalışmasında ilginç sonuçlara ulaşılmıştır. Deneklere yöneltilen "Selçuk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Programını ilgili web sitesinden hangi sıklıkla takip edebiliyorsunuz?" sorusuna deneklerin %63,9 gibi çok önemli bir bölümü "hiç" yanıtını vermişlerdir. Aynı soruya "çok az" yanıtını verenlerin oranı ise %13,7'dir. Buradan çıkarılacak sonuç, deneklerin %77,6 gibi çok önemli bir bölümü programı ya hiç takip etmemekte ya da çok az takip etmektedir. "Uzaktan eğitime internet sitesinden katılamıyorsanız bunun nedeni nedir?" sorusuna ise deneklerin %27,8'i "ilgimi çekmiyor" yanıtını verirken, %25,1'i ise yararlı bulmadıklarını belirtmişlerdir. Sonuç olarak deneklerin %52,9'u uzaktan eğitim programını ya ilgi çekici bulmamakta ya da yararlı bulmamaktadır. Bu oranlar, üzerinde ciddi olarak düşünülmesi gereken rakamlardır. Deneklerin programda bulunmayan özellikleri programda varmış gibi algılamaları ve anket çalışmasında da bu şekilde yanıt vermeleri deneklerin programı ciddi bir şekilde inceledikleri ve konuyu ciddiye aldıkları konusunda şüpheler uyandırmaktadır. B. YARGI Yapılmış çok sayıdaki uzaktan öğretim programlarının en büyük noksanlıkları eğitim odaklı olmaktan çok teknoloji odaklı olmalarıdır. Diğer bir deyişle teknolojiyi araç olarak görmekten daha çok amaç olarak görmeleridir. Bu yanlış algılama doğrudan; üretilen uzaktan öğretim programlarına yansımaktadır. Öyle ki programlarda öğretim tasarımı kaygısına yer verilmemesi ve öğretim.