Osmanlı minyatürlerinde fantastik yaratıklar

Abstract

Bu tez Osmanlı Kültür çevrelerinde anlatılan hikâye, masal ve efsane gibi olgularda adı geçen ve özellikle de minyatür sanatındaki tasvirlerde karşılaşılan fantastik yaratıklar hakkında ikonografi bağlamındaki araştırmadan oluşmaktadır. Söz konusu bu fantastik yaratıklar ilk insandan günümüze kadar birçok yaşamsal olgular dâhilinde oluşturulmuş tiplemelerdir. Bunlar kimi zaman bir dini inanışın çevresinde geliştiği gibi kimi zamanda tamamen insanların hayal gücüyle ortaya çıkmıştır. Daha önce yapılan araştırmalardan hareketle ele alınan figürlerin ikonografik geçmişi ve akabinde Osmanlı kültürü içindeki yerleri üzerinde durulmuştur. Amaç, Osmanlı dönemi minyatürlü el yazmalarında bulunan fantastik yaratıkların sınıflandırmasını yaparak, bu yaratıkların kökenleri ve Osmanlı öncesi kültürlerle olan ilişkilerini ortaya çıkarmaktır. Konunun somut delilleri olan minyatürlerin ayrıntısıyla ele alınması konunun anlaşılmasını sağlamıştır. Minyatürlerin yer aldığı yazma eserlerin de ayrıca değerlendirilmiş olması bu yaratıkların manâdaki yerlerinin kavranmasını kolaylaştırmıştır. Böylelikle bu yaratıklar ile ilgili daha geniş çaplı düşünmüş hem de minyatür sanatındaki işleniş tarzı gözden geçirilmiştir. Fantastik yaratıkların yer aldığı çok sayıda minyatür mevcuttur. Ancak hepsinin değerlendirilmesinin mümkün olmaması nedeniyle sadece Osmanlı dönemi ve kültür çevresindeki gelişimleri hakkında değerlendirmelerde bulunulmuştur. Dolayısıyla Osmanlı kültür çevresinde yer alan minyatürlerin içinden en göze çarpanları seçilmiştir. Bunların yanı sıra bahsi geçen figürlerin sadece minyatür sanatında yer almadığı görülmüştür. Bu nedenle insanlığın genel algısındaki yerleri ve resim, heykel, mimari gibi sanat eserlerinde de görülen örnekler üzerinde durulmuştur.

This study has been consisted of the exploraiton of the fantastical ceraturesmentioned in the stories, tales and myths which have been told in the pictures of arts of miniature, in the context of iconography. These fantastical creatures in questions are the typecasting wihch have been formed typecastings sometimes arose by the imagination of people as well as sometimes. have been evolved around a religious belief.Depending on the recent studies we have elaborated on the iconographic history of the figures and then their place in the Ottoman culture. Our aim has been to find out the origins of these creatures and their relations with the pre-Ottoman cultures, by classsifying the fantastical creatures placed in the miniatured manuscripts of Ottoman period.Elaborating the miniatures which are the concrete proofs of the subject provided a whole understanding. The additional assestment of the manuscripts which conssited miniatures streamlined the comprehension of the meanings in sense of these creatures. Thus, me achieved a wide thinking on these creatures as well as a review of approaching of them by the art of miniature. There are numerous miniatures which contains fantastical creatures. But, since it is not possible to assess all of them we have just focused on the Ottoman period and on the development of these creatures in the Ottoman millies. İn addition, we have noticed that these mentioned figures have not only appeared in the art on miniature. There of we urged on their place in the common perception of people and also on the samples seen in the arts of painting, sculpture and architecture.