Bu çalışmada, koyunların donmuş-çözünmüş sperma kullanılarak servikal yöntemle tohumlanmasına alternatif olarak geliştirilen la- paroskopik intrauterin yöntemin uygulanabilirliği ve başarı şansı araştırıldı. Materyal olarak, Konya Hayvancılık Merkez Araştırma Ens- titüsü'ne ait dört yaşlı 3 baş koç ve yaşları 3-5 arasında değişen 75 baş koyun kullanıldı. Çalışmada kullanılan koyunlar servikal to humlama grubu (n=25) ve laparoskopik intrauterin tohumlama grubu (n=50) olarak ikiye ayrıldı. Koçlardan sperma, arka arkaya iki ejakülat olmak üzere alınıp mu ayene edildikten sonra Tris solüsyonu ile sulandırılarak bir to humlama dozunda 100 x 106 aktif spermatozoon olacak içerecek 0.25 ml'lik payetler içerisinde donduruldu. Doğal östrüs gösteren koyunlar arama koçları yardımı ile be lirlenerek servikal ve laparoskop yardımıyla intrauterin olarak to humlandılar. Koyunlar, tohumlamayı takiben östrüs tespiti amacıyla sabah ve öğleden sonra olmak üzere 40 gün süreyle takip edildi. Geri dönen koyunlar kaydedildi. Gebelik muayeneleri B-model 5 MHz real-time ultrason yardımı ile tohumlamayı takiben 45-85. günler arasında yapıldı. Çalışmada kullanılan l'nolu koça ait geri dönmeme, gebelik ve doğum oranı sırasıyla % 57.89, % 47.36 ve % 36.84 olarak bulundu. 2'nolu koça ait geri dönmeme, gebelik ve doğum oranı sırasıyla % 73.33, % 73.33 ve % 60 olarak tespit edildi. 3'nolu koça ait geri dönmeme, gebelik ve doğum oranı sırasıyla % 28.57, % 23.80 ve % 19.04 olarak belirlendi. Koçlar arasında geri dönmeme oranları açısından önemli bir fark bulunamaz (p>0.05) iken, gebelik ve doğum oranlan açısından 2 ve 3 nolu koçlar arasındaki fark önemli (p<0.05) bulundu. 1 ve 2, 1 ve 3 nolu koçlar arasında herhangi bir farklılık bulunmadı (p>0.05). Servikal grubuna ait geri dönmeme, gebelik ve doğum oranı sı rasıyla % 43.48, % 34.78 ve % 26.09 olarak tespit edildi. 58 întrauterin tohumlama grubuna ait geri dönmeme, gebelik ve doğum oranı sırasıyla % 70.21, % 63.83 ve % 55.32 olarak belirlendi. Her iki grupta geri dönmeme oranları arasında istatistiki açıdan önemli bir fark (p>0.05) bulunmamasına rağmen, gebelik ve doğum oranları arasındaki fark önemli bulunmuştur (p<0.05). Sonuç olarak, elde edilen fertilite oranları göz önüne alındığında laparoskopik intrauterin tohumlama yönteminin koyunlarda donmuş- çözünmüş sperma kullanılarak yapılan tohumlamalarda başarı şansını arttırdığı kanısına varıldı.
This study was undertaken to evaluate the applicability and the re sult of laparoscopic artificial insemination which has been developed as an alternative method to cervical artificial insemination with fro zen-thawed semen in sheep. For this purpose, 4 years old of 3 rams, and 75 ewes aging bet ween 3 and 5 years old belonging to Animal Central Research Ins titute were used as materials. The ewes were randomly divided into two groups. Group I consisted of 25 ewes in which cervical artificial insemination was performed. Group II consisted of 50 ewes in which laparoscopic intrauterine insemination was performed. Two consecutive ejaculate were taken from each rams and were examined immediately. Samples were diluted with Tris solution and paillets were prepared in a way that each paillet has lOOxlO6 motile spermatozoa in each 0.25 ml. Teaser rams were used to find the ewes showing oestrus and then, these ewes were inseminated with either cervical or laparoscopic int rauterine methods. The ewes monitored twice in a day (in the morning and in the afternoon) for 40 days to detect the oestrus. The ewes re turned to oestrus, were recorded. Ultrasonographic examination was performed between the 45th and 85th days of post insemination with an ultrasound system and 5 MHz real time linear transducer for diagnosing of pregnancy. Non-return, pregnancy and lambing rate of ram 1, 2 and 3 were; 57.89 %, 47.36 %, 36.84 % ; 73.33 %, 73.33 %, 60 % and 28.57 %, 23.80%, 19.04 %, respectively. There was no statistical difference (p>0.05) in non-return rates among the rams. On the other hand, there was a statistical sig nificance (p< 0.05) in both pregnancy and lambing rates between ram 1 and 2. No statistical significance in any rates was observed between ram 1 and 2, and also 1 and 3. 60 Non-return, pregnancy and lambing rates in cervical group were 43.48 %, 34.78 % and 26.09 % respectively. Non-return, pregnancy and lambing rates in laparoscopic int rauterine group were 70.21 %, 63.83 % and 55.32 % respectively. There was no statistical significance (p>0.05) in non-return rate between group 1 and 2. However, statistical significance (p<0.05) in pregnancy and lambing rates between the two groups were signifcant. It was concluded that the use of laparoscopic intrauterine artificial insemination with frozen-thawed semen could increase the fertility rate in ewes.
