Bu çalışmada Irak Kerkük şairlerinden 19. yüzyılın başarılı hiciv şairlerinden biri olan Kürt kökenli ``Şeyh Rızâ Talebânî'' ele alınmıştır. Şairin Türkçe şiirleri, yurt dışındaki çeşitli kaynaklardan ve bazı kitaplardan alınıp bu çalışma oluşturulmuştur. Çalışma üç bölüm şeklinde tertip edilmiştir. Tezin birinci bölümünde, Şeyh Rızâ Talebânî'nin hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve kullandığı Türkçe hakkında açıklamalar yapılmıştır. İkinci bölümünde, ``Transkripsiyonlu Metin'' yer almaktadır. Bu bölümde, Şairin yalnızca Türkçe şiirleri ele alınarak, bu şiirlerin Arap harflerinden Latin harflerine transkripsiyonlu metin şeklinde aktarımı yapılmıştır. Üçüncü ve son bölümde ise metnimizin gramer ve dil özellikleri verilmiştir. Elde ettiğimiz neticeler, ``Sonuç'' başlığı altında sıralanmıştır. Ayrıca çalışma hazırlanırken müracaat edilen eserler ``Kaynakça''da sunulmuştur ve çalışmamız ``Sözlük'' bölümüyle tamamlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Şeyh Rızâ Talebânî'nin Türkçe Şiirleri, Hiciv, 19. yüzyıl Irak Kürt Edebiyatı, Gramer, Sözlük, 19. yüzyıl Osmanlı Türkçesi.
In this study, Kurdish origin ``Shekh Rızâ Talebâni", poet of Kirkuk, Iraq, one of the most successful satire poets of 19th century, was considered. The Turkish poems of poet were gathered together from various foreign resources and books and the work was tried to be formed. The study was arranged in three sections. In the first section of thesis, some explanations were done about the life, works, literacy personality of Shekh Rızâ Talebânî, and Turkish he used. In the second section, a text with transcription takes place. In this section, only considering the Turkish poems written by the poet, the transmit of these poems from Arab letters to Latin letters were conducted in the form of text with transcription. In the third and last section, grammar and language characteristics were given. Finally, the results obtained, under the title 'Conclusion'. In addition, the works referred to while the study was prepared were presented in 'References' and our work was completed the section 'dictionary'. Keywords: The Turkish Poems of Shekh Rızâ Talebânî, Satire, 19th century Classical Kurdish Literature, Grammar, Dictionary, 19th Century Ottoman Turkish.
