Yirminci ve yirmi birinci yüzyıl gezi edebiyatında ev/yurt algısı

Abstract

Yeni Eleştiri kuramının, eserlerin bağımsız birer yapı olduğu ve kendi kendine yeterliliği prensibinden hareketle, bu makale, konusunun şekillenmesi için referans olarak seçilen gezi edebiyatı metinlerinin sunduğu tanımlamalar ve betimlemelere olabildiğince sadık kalarak, insan yaşamı için merkezî bir mekân olma niteliğine sahip ve bununla birlikte kimlik, kültür ve kişilik gibi olgularla da bağlantılı olan ve bunun yanı sıra teknik ve teknolojik sahada kaydedilen ilerlemelerin bir sonucu olarak mekânlararası etkileşimin daha sık ve daha hızlı gerçekleştiği son iki yüzyılın kayda değer sorunsallarından olan ev ve yurt algısına dair bir inceleme sunmayı hedefliyor. Bu bağlamda, referans olarak seçilen metinler, yalnızca deneyimsel nitelikleriyle değil aynı zamanda “gezi edebiyatı teorisi eseri” nitelikleriyle bağlantılı olarak da ele alınacaktır. Dolayısıyla, algılayıcı özne olarak insan ve algınanan nesne olarak mekân diyalektiğinden hareketle, gezgin-yazar olarak nitelendirilebilecek çağdaş yazarlar tarafından, evlerinden ve yurtlarından, alışılmış ve sıradan olandan uzakta, dünyanın çeşitli yerlerinde gerçekleştirilen gezi deneyimlerinin edebî boyut kazanmış hâli olan gezi edebiyatı eserleri, içerdikleri parçalar aracılığıyla, bu makalenin konusu olan mekân algısı paradigmasına yaklaşımda izlenecek tutumu birincil elden besleyeceklerdir. Böylelikle, belirli bir mekânsal gerçekliği yansıtan kavramlar olan ev ve yurdun gezgin-yazar açısından algısı noktasında, biri diğerinden bağımsız şartlarda gerçekleşmiş olsa dahi birbirini besleyen ya da tamamlayan bireysel deneyimler neticesinde yazıya aktarılan tanımlama ve yaklaşımlar üzerinden mekân algısı meselesinin farklı boyutları göz önüne serilecek, bu sayede de mekân olgusuna dair önerilecek olan herhangi bir yargının hem bütünselliğine hem de eksikliğine vurgu yapılmış olacaktır.

In relation with technical and technological progress that have made the communication between places faster and more frequent, the conception of home represents a significant issue in twentieth and twenty-first centuries. Home, a conceptual notion designating a central place for human living, refers to a symbolic place which is also related to terms like identity, culture and personality. The notion of home embodies particular conditions regarding the relation between human being as perceiver subject and place as perceived object. By choosing New Criticism as the method to approach the contemporary literary works selected for the development of this work2 after their potential quality to be part of a “travel literature theory”, this paper aims to constitute a definition of place from the perspective of literary travelers who carry out considerations about the signification of place from their own personal experiences that are taken place in elsewhere, in other-place, in places situated far from home, far from the ordinary, the familiar, the known. Realized in situations and conditions being independent from each other, those experiences, through their complementary or supporting quality which is reported inside literary works in forms of definitions and approaches, will help to reveal several aspects concerning the conception of home which reflects a particular spatial reality. In this respect, the result of this work will show that all kind of judgement about a definition of home is at the same time adequate and inadequate due to complexity of conception of place.