Ayasofya Külliyesi'nin hat levhaları ve kitabeleri

Abstract

Bu çalışmada Ayasofya Külliyesi'nde bulunan hat levha ve kitâbelerinin incelenmesi yapılmıştır. Külliyeye dâhil olan birimlerden Câmii, Kütüphane, Şadırvan, İmaret, Hazine Binası, Üç Yüzlü Sebil, Hünkâr Kasrı, II. Selim Türbesi, III. Murad Türbesi ve III. Mehmed Türbesi'nde hat yazıları bulunmaktadır. Araştırmanın ilk basamağında geçmişte bulunan levhaların mevcut belge ve gravürlerden araştırması yapıldıktan sonra, günümüzdeki levhaların teknik detayları ve estetik özellikleri üzerinde durulmuştur. Levhalar bugün sadece, câmii ve hünkâr kasrında bulunmaktadır. Bunların yanı sıra, etütlük eserler deposuna kayıtlı olan hat yazıları da incelenmeye tabi tutulmuştur. Levhaların detaylı incelenmesinden sonra külliyede mevcut olan 15. yüzyıldan 20. yüzyıla kadar bulunan hat kitâbelerinin konumları ve teknik detayları verilmiş, metinleri ve fotoğraflarının tamamı tezde sunulmuştur. Yazıların hattatlarının bir kısmı belirlenmiş olup, tezin dipnot kısımlarına biyografileri eklenmiştir. Osmanlı Türkçesi ve Arapça metinler yazılmış kitâbelerde, yazıların tamamı okunmuş olup çevirileri yeniden yapılıp gözden geçirilmiştir. Sonuç olarak, Ayasofya Külliyesi'ndeki tüm levha ve kitâbeler analiz edilmiş olup, bir tez içerisinde toplanmıştır. Bu tez ile hattın 15. yüzyıl ile 20. yüzyıla kadarki değişimi incelenmiş, hat eserlerinin fotoğrafları yayımlanıp detayları belgelenmiş, Kadıasker Mustafa İzzet Efendi'nin câmii içerisindeki levhaları ile mihrap duvarlarındaki levhalarının aynısı olmadığı belirlenmiş ve etütlük eserler deposunda daha önce yayınlanmamış olan ehemmiyeti büyük on eser tedkik edilmiştir.

In this thesis, complex of Hagia Sophia calligraphy inscriptions and plates were investigated. Their technique properties and aesthetic features were discussed in detail. In this complex, there are many inscriptions were coming from 15th century. Istanbul was conquered at 1453, and immadiately Hagia Sophia church was converted to the mosque. Today known, the oldest calligraphy inscription was made from 15th century an Yıldırım Bayezid period, where is the mihrab of the mosque. Also the last inscriptions and calligraphy plates belongs to 20th century where is in store and Üç Yüzlü fountain which was made from V.Reşad period. Also mihrab wall's glasses was repaired at 20th century. Calligraphy plates are only in mosque and hünkâr place today. Besides these, the plates stored in the artwork stores have also been examined. All photos of calligraphy inscriptions and plates have been given in the thesis. Some of calligraphers were identified and their biographies were given in foodnotes. Written in Ottoman Turkish and Arabic texts were read, reviewed and translated again. As a result, so many of inscriptions are in Hagia Sophia complex where, mosque, library, fountains, Hünkâr place, stores, poorhouse, treasure building, and mausoleums.