Türk edebiyatında Manzum Mesnevî tercümeleri ve Mehmed Şâkir Efendi'nin Mesnevî tercümesi (İnceleme-metin)

Abstract

Mevlâna Celâleddîn Rûmî tarafından yazıldığı günden bu yana çok sayıda dünya diline aktarılan, dinî-tasavvufî ve ahlakî mesneviler arasında yerini alan Mesnevî'nin, Türkçede de manzum ve mensur olmak üzere birçok tercümesi ve şerhi bulunmaktadır. Hem Osmanlı Türkçesi hem de Türkiye Türkçesi ile kaleme alınan bu eserler, Mesnevî'nin ilk on sekiz beytine, bazı hikâyelerine, belli ciltlerine, seçilmiş sayıda beyitlerine veya tamamına yapılmış tercüme ve şerhlerdir. Bu çalışmada; 1836 yılında vefat eden şair, şarih ve mütercim Çuhadarzade Mehmed Şâkir Efendi'nin telif ettiği Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî isimli manzum Mesnevî tercümesi incelenmiş ve çeviriyazıya aktarılmıştır. Giriş bölümü ile onu takip eden beş ana bölümden oluşan çalışmamızın Giriş Bölümü'nde genel olarak Mesnevî'yle ilgili konulara temas edilmiştir. Çalışmanın Birinci Bölüm'ünde Mesnevî'nin Türkçe manzum ve mensur tercüme ve şerhleri ele alınmıştır. İkinci Bölüm'de Ankaravî'den bu yana süregelen yedinci cilt tartışmasına ve Mehmed Şâkir Efendi'nin yedinci cilt tercümesine değinilmiştir. Üçüncü Bölüm'de Mehmed Şâkir Efendi'nin hayatı, eserleri ve edebi kişiliği anlatılmış, Dördüncü Bölüm'de ise manzum Mesnevî tercümesi dil, üslup, şekil ve muhteva bakımından incelenmiştir. Beşinci Bölüm, Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî isimli esere ayrılmış, nüsha ve tercüme bilgilerinden sonra tercüme metni yeni yazıya aktarılarak çalışmamız tamamlanmıştır.

Having been translated into numerous languages and taken a significant part among aother divine-mystic as well as moral counterparts since the day it was written by Mevlâna Celaleddin Rumi, Mesnevi has many prose and poetic translations and commentaries in Turkish. Written in both Ottoman and modern Turkish, these works involve the first eighteen couplets, certain tales and volumes, selected couplets or the whole text. In this study, the poetic Mesnevi translation of Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî compiled by Çuhadarzade Mehmed Şâkir Efendi, who was a poet, commentator and translator died in 1836 was analyzed and transcripted. comprising an introduction followed by five main parts, this study begins with the general issues concerning Mesnevi. In the first section, Turkish translation and commentary of Mesnevi has been handled. In the second section, the issue dating back to Ankaravi and Mehmet Şakir Efendi's translation of the seventh volume has been evaluated. While the third section includes Mehmet Şakir Efendi's biography, works and literary character, poetic translation of Mesnevi is analyzed on linguistic, style, formal and contextual grounds in the fourth. the fifth section has been spared for the work Tercemânü'l-Ma'nevî fî-Tercemeti'l-Mesnevî and following the edition and translation details, the study has been concluded with the transcription of the translated version.