Eski Türk sanatında simgesel motifler ve günümüz seramik sanatındaki yorumları

Abstract

İnsanoğlunun inanç, istek ve duygularını ifade edebilmek için biçimlere başvurma arzusu ilk çağlara kadar gitmektedir. Bu durum değişik toplumlarda yaşatılmış ve günümüze kadar gelmiştir. Her toplum birbiriyle kültürel açıdan etkileşimde bulunarak kendine özgü bir sanat anlayışı yaratmıştır. Tezin amacı; Anadolu'daki kültürel simge ve sembollerin, manevi kültür ürünlerinin, tarihsel ve kültürel kökleri ile çağımızdaki yansımalarını araştırmak olacaktır. Günümüz seramik sanatçılarına da esin kaynağı olabileceğini düşündüğümüz simgesel motifler ve semboller, özgün formlar ile bunları destekleyen araştırma, çizim ve tasarımlarla vurgulanmaya çalışılacaktır. Eski Türk sanatında simgesel motifleri oluşturan unsurların başında figürlü, dini, bitkisel ve astrolojik semboller gelmektedir. Türklerin Orta Asya ve Anadolu'daki farklı alanlarda kazıdıkları/nakşettikleri imler, enler ve dini simgesel motifler konumuz ile ilgili olarak incelenmiştir. Bu bağlamda tezin ana konusu Orta Asya ve Anadolu'daki eski Türk damgaları olacaktır. Çalışmamız eski Türk sanatlarında simgesel motif olarak kullanılan sembolik nesnelerin İslam dininin kabulüyle azalarak yerini bitkisel motiflere bıraktığını göstermiştir. Ayrıca, eski Türk sanatındaki damgaların ve simgesel motiflerin anlamının, aynı kültürdeki insanlar tarafından ortak değer olarak algılandığı ve benimsendiği ortaya çıkmıştır. Tez çalışmasının uygulama aşamasında konuyla bağlantılı olarak kişisel sanat çalışmaları gerçekleştirilmiştir.

Mankind's desire to apply symbols in order to explain beliefs, wishes and feelings dates from the first ages. It was maintained in various cultures and has survived till today's world. Each society has created its own sense of art by interaction each other in terms of culture. The purpose of the thesis is searching historical and cultural roots of signs and symbols in Anatolia and their reflections in modern era. The symbolic motifs and symbols which are believed to be the source of inspiration for today's ceramic artists will be tried to be emphasized with original forms by means of supportive searches, drawings and designs. Religious, figural, herbal and astrological symbols are main components that constitute symbolical motifs in Old Turkish Art. The signs, earmarks and religious symbolical motifs which were imprinted in various areas of middle Asia and Anatolia by the Turks have been analyzed in respect of our subject. In this regard, the main subject of the thesis will be old Turkish marks in middle Asia and Anatolia. The study shows that symbolical objects used as symbolic motifs in old Turkish art decreased by accepting Islam and were replaced with herbal motifs. In addition, it is revealed that the meaning of old Turkish marks and symbolic motifs were perceived and adopted as a common value by people of the same culture. During implementation phase of the thesis, personal artworks have been practiced in relation to the subject.