Klasik Osmanlı Türkçesi dönemi eseri olan Mehekkü’l-İlim ve’l-Ulemâ’nın müellifi veya
mütercimi belli değildir. Eser, dudak uyumu sürecinin gelişimini göstermesi açısından
önemlidir. Bu makalede Klasik Osmanlı Türkçesi döneminde yazılan Mehekkü’l-İlim ve’l-
Ulemâ isimli eserde geçen birleşik fiiller değerlendirilerek bu alandaki çalışmalara katkıda bulunmak
amaçlanmıştır. Birleşik fiil, bir isim ile bir yardımcı fiilin veya iki ayrı fiil şeklinin
yahut da isim soylu bir veya birden fazla kelime ile bir esas fiilin birleşmesinden oluşan ve tek
bir kavrama karşılık olan fiil türüdür. Türkçede yabancı kökenli isimleri fiilleştirmede birleşik
fiil kalıbından yaygın bir şekilde yararlanılmaktadır. İncelediğimiz eserde de birinci unsuru
isim olan birleşik fiillerde, isim unsuru genellikle yabancı kökenlidir. Bu tür birleşiklerde isim
unsuru olarak az sayıda Türkçe kökenli kelime kullanılmıştır. Bu makalede, incelememiz metne
dayalı bir çalışma olduğu için, birleşik fiillerle ilgili farklı tasniflere ayrıntılı olarak yer verilmemiştir.
Metinde geçen birleşik fiiller “asıl yardımcı fiillerle kurulan birleşik fiiller, bir yanı
sıfat-fiil bir yanı yardımcı fiil olan birleşik fiiller: karmaşık fiiller, bir yanı isim bir yanı esas fiil
olan birleşik fiiller, bir yanı zarf-fiil bir yanı fiil olan birleşik fiiller: tasvir fiilleri” şeklinde dört
grupta ele alınarak incelenmiştir.
Mehekkü’l-İlim ve’l-Ulemâ is a Classical Ottoman Turkish period work and its author or
interpreter is unknown. The work is notable in terms of showing the progress of labial
harmony process. This essay aimed to research compound verbs in Mehekkü’l-İlim ve’l-Ulemâ
which is written in Ottoman Turkish period, and contribute to studies in this field. Compoud
verb, corresponds a single notion and consists of a noun and an auxiliary verb, or two different
verb shapes, or one or multiple noun-originated words and a full verb. Turkish language practices
upon compound verb pattern while verbifying foreign originated nouns in a widespread
manner. In the work which would be examined, the compound verbs that their first components
are mostly foreign originated and limited number of Turkish originated words are used
as a noun in such compounds. In this essay, different categorisations on compound verbs are not included elaborately, since this study is carried on through text. Compound verbs on the
text is examined in four categories: “Compound verbs constructed with auxilary verbs, compound
verbs consists of participle and auxilary verbs: complex verbs, compound verbs consists
of a noun and full verb, compound verbs consists of gerundium and a verbs: descriptive
verbs.”
