Dîvânu Lügâti’t-Türk’ün söz varlığında yer alan ikilemeler

Abstract

Türk diliyle ilgili ilk Türk sözlüğü olan Dîvânu Lügâti’t-Türk (DLT), bize Karahanlı döneminin söz varlığı hakkında büyük ölçüde bilgi vermektedir. Bir dilin gerçek söz varlığını, yalnızca sözlüksel unsur olan isim ve fiiller oluşturmaz; o dile ait birleşik kelimeler, ikilemeler, deyim ve atasözü gibi kalıp sözler, terimler vb. anlatım kalıplarının hepsi birlikte oluşturur. Onun için bu çalışmada, dilbilgisinin daha çok söz dizimi bölümünü ilgilendiren DLT’deki ikileme konusu ele alınmıştır. DLT’de en çok eş anlamlı ikileme kullanılmıştır. DLT’nin gerçek söz varlığına katkı yapan ikilemenin sayısı 157’dir.

Dîvânu Lugâti’t-Turk (DLT), which is the first dictionary regarding Turkish language, informs us substantially about the vocabulary of the Karakhanlı period. The original vocabulary of a language is not constituted just by the nouns and verbs that are the lexical elements, however; it is also formed by all the compound words, handiadyoins, patterns such as idioms and proverbs, terms, etc. that belongs to that language. Therefore, in this study, the issue of handiadyoins in the DLT that is concerned mostly with the syntax of the grammar is discussed. İn DLT, handiadyoins in the type of hendiadyoin are mostly used. The number of handiadyoins, which contributes to the original vocabulary is 157.