Haber yapma sürecinin belirleyici unsurları ve basın ahlakı

Abstract

Çalışma, gazetecilerin habercilik görevlerini yerine getirirken haberin toplanmasından yayınlanmasına kadar geçen editoryal süreçte haber içeriklerine etki eden unsurları ortaya koymaktadır. Haber içerikleri üzerinde belirleyici unsurlar olarak “medya çalışanları, ideolojinin her düzeydeki etkisi, kurumsal etkiler, haber hazırlamanın rutin düzeninden kaynaklanan etkiler, örgüt dışından gelen etkiler” incelenmiştir. Ayrıca birer işletme olan medya kuruluşlarının üzerindeki ticari baskı haber içerikleri üzerindeki reklam-ilan etkisi, okur beklentisi açıkça yer almaktadır. Bütün bunlarla birlikte büyük sermayenin medyanın işletmelerine akması ile medyanın kamusal görevi basın kuruluşlarının ticari niteliğinin gerisinde kalmıştır. Bu nedenle gazetecilerin basın meslek ilkelerine uygun davranışları göstermeleri konusunda yoğun hassasiyetler oluşmuştur. Özellikle gazetecilerden halkın haber alma özgürlüğü için çalışırken bireylere ve topluma karşı sorumluluk içinde olmaları, meslek ahlakı ve gazetecilik meslek ilkelerine uymaları beklenmektedir. Çalışmada editoryal süreç içinde gazetecilerden beklenen azami sorumlulukların dışında, haberlere doğrudan ya da dolaylı etki eden unsurların gözardı edilmemesinin gerekliliği vurgulanmıştır. Buradan hareketle TBMM’de görev yapan parlamento muhabirleriyle gerçekleştirilen sormacadan elde edilen veriler doğrultusunda muhabirlerin haber yapma süreci içinde haber içerikleri üzerinde doğrudan etkisi olan unsurlar “genel yayın politikası ile basın kuruluşunun gazeteciler üzerinde oluşturduğu baskılar ve ideolojik yanlılık” olarak yoğunlaşmıştır. Bu bağlamda halkın haber alma hakkının sadece gazetecilere yüklenen sorumluluklar ile meslek ahlakı ve gazetecilik meslek ilkeleri ile güvence altına alınamayacağı açıklanmaya çalışılarak haber içeriklerini etkileyen etmenlerden hareketle haber alma özgürlüğünü kısıtlayan sorunların çözümüne yönelik öneriler sunulmuştur.

This study underlines the elements which effects contents of news during the editorial process when journalists complete their mission from gathering news to publishing the gathered ones. "Media crew, the effect of ideology on every level, institutional effects, effects arise from routine foration of preparing news, effetcs from outside of the organization" will be examined as the elements of content of news. In addition, if media institutions thought as business based companies, advertisemet–announcement effect, audience expectationsas components of economic pressure on media institutions are important points on the issue. In addition to all these, it is obvious that with the flow of huge capitals to the media companies, the public role of the media became more fluent and take a new place on the back of commercial characteristics. As a result, a great sensitivity emerged on the issue of journalist's acting parallel to the press profession principals. Especially, the expectation morphed to have a responsibility while working for freedom of being informed of public and to stick the rules of profession morals and journalism profession principals. In the study, the necessity of not to discard the direct or indirect notions which effects news is underlined by paying enough attention to the expectation of maximum responsibilities of journalists during the editorial process. If all these are taken as a starting point, the elemets which has a direct role during the "news making" process can be summarizes as "general publishing policy, ideological tendencies and the pressure made by media institution on the journalists" by simplifying the data taken from a survey which studied on congresional reporters of TBMM. In this framework, it is tried to be explained that the right of being informed could not be guarenteed by the responsibilities of journalists and profession morality and journalism profession principles and advisory solutions are presented to solve the problems which constrains the freedom of being informed coming from the elements which effect the content of news.