Hidrografik ölçmeler ile barajlardaki sediment miktarlarının belirlenmesi

Abstract

Barajlarda akarsuların taşıdığı sedimentin birikimi sonucu depolama kapasitelerinde kayıp oluşmaktadır. Bu kayıp barajların ekonomik ömrünün kısalmasına neden olmaktadır. Barajlar yapılmadan önce havza planlaması sırasında sediment oluşumunu önleyici tedbirlerin dikkate alınması ve barajlarda belirli aralıklarda hidrografik ölçmeler yaparak sediment miktarının hesaplanması gerekmektedir. Bu çalışmada Kayseri sarımsaklı barajında 1972, 1982 ve 2013 yıllarında yapılan hidrografik haritalardan yararlanarak sediment miktarları hesaplanmıştır. Hesaplamalarda NetCAD5.1, Global Mapper ve PDS2000 yazılımları kullanılmıştır. DSİ tarafından 1968 yılında hesaplanan 50 yıllık sediment miktarı 3.77 hm3 olarak tahmin edilmiştir. Bu tahmine göre 45 yıllık sediment miktarı 3.39 hm3 olarak hesaplanmıştır. 45 yıllık süreç içerisinde kullanılan yazılıma bağlı olarak hesaplanan sediment miktarları 4.255 hm3 ile 4.383 hm3 arasında değişmektedir. Farklı yazılımlarla hesaplanan sediment miktarları %97 oranında birbirine uyum göstermektedir. DSİ tarafından baraj tamamlandıktan sonra 50 yıldaki sediment miktarının 3.77 hm3 olduğu dikkate alınırsa farklı yazılımların ortalaması ile yapılan karşılaştırmada %78 lik bir uyum söz konusudur. Anahtar Kelimeler: Sediment, Sarımsaklı barajı, hidrografik

Loss of capacity of dams consists as a result of the accumulation of sediment carried by rivers. This loss causes the shortening of the economic life of dams. Before construction of dams, preventive measurements should be taken into account during watershed planning and it is necessary to calculate the amount of sediment by measuring hydrographic surveys at given intervals in dam. In this study, by utilizing hydrographic maps made in 1972, 1982 and 2013, the amount of sediment was calculated. In calculations, softwares which were Netcad5.1, Global Mapper and PDS200 were used. 50-year the amount of sediment calculated by DSI in 1968 was estimated as 3.77 hm3. According this estimate, 45-year the amount of sediment was calculated as 3,49 hm3. In the 45-year period, according used software, the amount of sediment are changing between 4.255 hm3 and 4.383 hm3. The amounts of sediment calculated with different softwares are compatible with each other at rate of %97. It is considering that 50-year the amount of sediment is 3.77 hm3 after completions of dam construction, it is in question that the comparison made by average of different softwares is compatible at rate of %78.