Bir sığınak yeri olarak Türkiye Alman araştırıcıların 1933-1945 göçü

Abstract

Nasyonal Sosyalist Almanya'yı terketmeye zorlanan birçok bilim adamı, ABD'ye ve İngiltere'ye göç etti. Bilim adamlarının Türkiye'ye göç edişleri ve buradaki araştırmalara ve eğitim-öğretime olan katkıları, şimdiye dek pek az dikkate alınmıştır. Ana dili Almanca olan göçmen bilim adamlarının 1933'ten 1945'e kadarki çalışmaları, fizikçi Albert Einstein, Max Born, James Franck'ın ABD ve İngiltere'de gerçekleşti rdikleri gibi, yenilikçi araştırma sonuçlarıyla bilinir. Gelişmekte olan ülkelere giden göçmenlerin ise farklı bir etkisi olmuştur. 64'ü hekim olan 200 kadar bilim adamı, 1933'ten itibaren Türkiye'ye göç etmişlerdir. Bu göçmenler Türkiye'de, o zamanlar araştırmalarda öncü bir konuma sahip Berlin, Breslau, Viyana ve Prag ekollerini temsil ediyorlardı. Bunların tıp eğitimi ve araştırmalarındaki ortak çalışmaları, Türk hekimliğini uluslararası bir düzeye taşımış ve Türk sağlık çalışmalarına Avrupa standardının girmesine sebep olmuştur. Bilim ve teknoloji transferi konusunda istekli olan Türk Devleti, ırkçı ve siyasal nedenlerle takibata uğrayan bilim adamlarını, bunların teknisyen kadrolarını ve yardımcı personeli ile aile üyelerini, Nazi makamlarının müdahalesinden olabildiğince korumuştur. Buna karşın, rejimin bazı ırkçı tedbirleri ta Türkiye'ye kadar uzanıyordu. Türkiye göçmenleri de, nihayet 1944'de Alman vatandaşlığından çıkarıldılar. Bu husus bir yana, Alman hekimler ve göçmen meslektaşları, Türk-Alman ortak tarihindeki faaliyetleriyle, Türkiye'nin Batılı ekonomi ve savunma blokuna katılmasında ve Türk-Alman ilişkilerinin İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra pekişmesinde katkıda bulunmuşlardır.