15. yüzyılda yaşamış, Fatih Sultan Mehmed ve II. Sultan Bayezid devri
kadılarından, Halîmî mahlasını kullanan Lütfullah b. Yusuf’un hem sözlük, hem de edebiyat
teorisiyle alakalı iki defterden oluşan Bahru’l-Garâyib adlı eseri, muamma konusunda da
önemli bilgiler içermektedir.
Müellif eserinde hem muamma ile ilgili kuramsal yapıyı kurmuş hem onu
örneklemiş, hem de örnek muammanın çözümünü yapmıştır. Eserde yer alan 68
civarındaki muammanın, altısının Türkçe tertip edilmiş olması eserin kıymetini
artırmaktadır. Türk Edebiyatında muamma söyleyen ve çözümleyenler arasında Halîmî’nin
adı anılmamaktadır. Türk edebiyatında Muamma geleneğinin oluşmaya başladığı 15. yüzyıl
içinde Halîmî, bir muamma kuramcısı, söyleyicisi (muamma-gûy) ve çözümleyecisi
(muamma-küşâ) olarak bu edebiyat içinde yerini alacak niteliktedir.
Lütfullah b. Yusuf known with the pseudonym of Halimi was one of the qadis of
Mehmet the Conqueror. He lived in the 15th century and was famous for his Bahru’l-
Garayib which is composed of two books on lexicon and literature theory and offers
valuable information about the muamma.
The author in his book analyzed the sample muamma, established the fictional
setting related to the muamma and exemplified it. What makes the book more valuable is
that six of the 68 muammas were written in Turkish. It is one of the shortcoming aspects of
Turkish literature that Halimi is not included in the ones analyzing the muamma. It should
be accepted that Halimi should take place in the 15th century Turkish literature as an
author who writes and analyzes muammas.
