Nabi Divanı’nda tabiat ve mimari unsurlardan hareketle Hikemi değerlendirmeler

Abstract

Türk edebiyatının hikemî şiirde üstat şairi Nâbî (ö. 1712) yaradılışından gelen dikkatle baktığı her nesnede, görünenin ardındakini yani maddede manayı arar gibidir. Dünyayı rahmet hazinesi, gökyüzünü kader sergisi, yıldızları da kudret meş’alesi olarak nitelendiren Nâbî için kâinat bütünüyle bir hikmet kitabıdır. Zaten ona göre şiir de bu mana ve hikmeti anlatmak için bir vasıtadır. Bu sebeple yaradılış hikmeti üzerinde kafa yoran şair varlığın her unsurunu şiirin malzemesi yaparak şairane söylemlerine dayanak oluşturmuştur. Kâinat kitabının hikmet sırlarını şiirine taşırken; mevsimlerin değişimi, tohumun toprakta yarılarak yeşermesi, asmanın budanması, kabağın çınara tırmanması, gök cisimlerinin şekil, konum ve hareketleri, bina-zemin oturması, su dolabı, değirmen, kümbet, kapı halkası, pencere-kafes, mezar taşı-mühür gibi etrafında gördüğü her şeye dair tecrübe ve gözlemlerini şairane incelik ve hayaller vasıtasıyla İlâhî hikmetlerin izhar ve ispatı için kullanmıştır. Makalede Nâbî Divanı’nda tabii ve mimari unsurların yaradılış hakikatinin algılanmasındaki rolü ve benzetmelik olarak kullanılışı örnek beyitlerle değerlendirilmiştir.

Nâbî ( died i n 1 712), w ho i s a m aster p oet o f t he T urkish l iterature i n p oetry o f wisdom, seems, as a result of his nature, to seek what i s b ehind t he v isible, t hat i s t he meaning in the substance, in every item he looks at. Describing the world as a treasure of God’s mercy and grace, the sky as an exhibition of fate, and the stars as torches of power, Nâbî sees the universe as a book of wisdom. I ndeed, p oetry i s a m eans t o e xpress t his meaning and wisdom. Therefore, reflecting upon the wisdom of creation, the poet made each and every element of existence material for his poetry, thereby rendering them a basis of his poems. While transferring the wise secrets of the book of universe to his poetry, he used his experiences and observations about everything he saw around such as seasonal changes, seeds’ turning green, pruning of vines, climbing of pumpkins around sycamore tree, shape, position and movements of celestial bodies, building’s settling in the ground, water closet, flour mill, tomb, door ring, window-cage, gravestone and seal to explain and prove divine wisdom through poetic elegance and imagination. In this article, the role of natural and architectural elements in the perception of the truths of creation and their use as imagery in Nabi Divanı was demonstrated through sample couplets.