Türkiye camilerinde okutulan hutbelerin birlikte yaşama söylemleri üzerine sosyolojik bir değerlendirme: Adana örneği

Abstract

Camiler Müslümanların gündelik hayatında büyük öneme sahip mekanlardır. Camilerde Müslümanlara, Cuma ve bayram namazlarında Diyanet İşleri Başkanlığı veya İl müftülükleri tarafından hazırlanan hutbeler okunur. Hutbeler, ibadet ve ahlak gibi konuların yanı sıra Müslümanların gündemini oluşturan siyasal, sosyal ve daha birçok konuda Müslümanlara telkinlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Bu gündemler günümüz toplumlarında yaşanan ve büyük toplumsal ve siyasal dönüşümlere neden olan kaos, salgın, savaş, ayrımcılık, soykırım, göç, kentleşme, suç, açlık ve kuraklık gibi olaylardan oluşmaktadır. Bu olaylar, gerek dünya nüfusunun çoğunun doğrudan karşı karşıya kalması, gerekse de genellikle Müslümanların yoğun olarak yaşadığı coğrafyalarda cereyan etmesi bakımından önemlidir. Kaldı ki bu olaylarla birlikte, birlikte yaşama, farklılıklara saygı gibi konular da sosyal bilimlerin gündemine taşınmıştır. Bu çalışmada, İslam’ın birlikte yaşama kültürünün hutbeler üzerinden yeniden üretilmesi analiz edilecek ve hutbelerin söylem analizleri sosyolojik açıdan değerlendirilecektir. Bu bağlamda Cuma ve bayram namazlarında okunan hutbelerdeki “birlikte yaşama” söyleminin sosyolojik analizi yapılacaktır. Ayrıca “birlikte yaşama” ve “farklılıklara saygı” temalı hutbelerin söylem analizleri, bazı sosyal ve siyasal olaylar örnekliğinde tartışılacaktır. Bu amaçla 2013-2015 yılları arasında Cuma ve bayram namazlarında okutulan 87 hutbe incelenecektir. Bu hutbelerin yoğunlaştığı Suriye Meselesi, Suriyeli sığınmacılar, terör ve etnik çatışma gibi konular temelinde hutbelerin birlikte yaşama kültürünü inşa ettiği söylemler de sorgulanacaktır.

Mosques are important places in the daily lives of Muslims. In mosques, khutbahs, which are prepared by Presidency of Religious Affairs or Provincial Offices of Mufti, are given during the Jumuah and Eid prayers. Khutbahs aim at indoctrinating Muslims about political, social and the other issues that constitute the Muslims’ agenda besides the subjects like worship and morality. These agendas consist of some problems such as epidemic, war, discrimination, genocide, migration, urbanization, crime, hunger and drought, which have been experienced in today’s societies and which cause social and political transformations. These events are important in terms of both influencing the majority of World’s population and generally occurring in the areas where Muslims have been intensively living. Moreover, issues like living together, respect for diversity, etc. have been moved to the agenda of the social sciences. In this study, re-production of the co-existence culture of Islam through the khutbahs will be analysed and discourse analyses of khutbahs will sociologically be evaluated. Within this context, sociological analysis of the “co-existence” discourse given in khutbahs during Jumuah and Eid prayers will be made. In addition, discourse analyses of the khutbahs themed “living together”, “respect for diversity” will be discussed in the exemplification of some social and political events. For that purpose, 87 khutbahs given in Jumuah and Eid prayers between the years of 2013 and 2015 will be examined. In line with the issues such as the Syrian issue, Syrian asylum-seekers, terror and ethnic conflicts which these khutbahs deal with, the discourses that construct the culture of living together in the khutbahs will be questioned.